Karaoke Yarismasi

Karaoke Yarismasi KARAOKE YARISMASI adli Tv Programimizda Orjinal Müzik Üzerine Sarki Sözlerini Okuyan Yarismacilar Internet Üzerinden Puanlamaya Giriyor

KARAOKE YARISMASI adli Tv Programimizda

 

Orjinal Müzik Üzerine Sarki Sözlerini Okuyan Yarismacilar Internet Üzerinden Puanlamaya Giriyor.

 

Yarismada Derece Alanlar Sponsor Firmalardan Hediyeler Kazaniyor.

 

Karaoke Yarismasi adli Tv Programini üstlenebilecek,

 

Kamera Önü Sunuculuk Yapabilecek,

 

Müzik ve Kültürel Birikime Sahip

 

Program Yapimci ve Sunuculari Ariyoruz.

 

Basvuru Irtibat:

 

info@insanlaralemi.com

ELEKTRİK ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ

Çagimizda teknolojik gelismeler çok hizli bir biçimde olmaktadir. Hizli gelismeler özellikle elektrik-elektronik alaninda daha çok görülmektedir. Siz de elektrik-elektronik alanini seçtiginiz için kendinizi sansli görebilirsiniz. Çünkü hemen hemen bütün meslekler elektrikle iliskilidir; dolayisiyla elektrik-elektronik alani geçerliligini her zaman koruyacaktir.
Bu modülde elektrikte en çok kullanilan malzemelerin basit yapilarini taniyacak, bu malzemelerin nerelerde kullanilacagini ve temel devrelerde kullanimini ögreneceksiniz.
Ögrendiginiz bu bilgilerden faydalanarak çevrenizdeki elektrik malzemelerini seçebileceksiniz, ayrica basit devrelerde kullanip arizali elektrik elemanlarini degistirebilme becerisi kazanacaksiniz. Elektrik malzemelerini is güvenligi ve yönetmeliklere uygun olarak kullanmalisiniz.
Kullanacagimiz elektrik malzemeleri seçiminde çok dikkatli ve titiz olmaliyiz.
Elektrik malzemeleri Türk ve uluslar arasi standartlara uygun olarak imal edilmis olmalidir.
Ülkemizdeki birçok firmanin çok kaliteli ve uluslar arasi standartta üretim yaptigi bilinmektedir. Eger elektrik malzemeleri standart disi ise lütfen kullanmayiniz; çünkü standart disi elektrik malzemeleri ev ve isyerlerinde kullanildiginda cana ve mala büyük zarar verebilmektedir.

1. ILETKENLER VE YALITKANLAR
1.1. Iletkenler
1.1.1. Iletkenlerin Görevi


Elektrik akimini bulundugu yerden baska bir yere iletmek için kullanilan, bir veya birden fazla telden meydana gelen, çiplak (izolesiz) veya yalitilmis (izoleli) tel veya tel demetine iletken denir. Diger bir ifade ile akim kaynagi ile aliciyi birlestiren ve elektrik akiminin geçtigi yoldur.

1.1.2. Iletken Gereçler

Elektrik ve elektronikte en çok kullanilan iletkenler ve özellikleri sunlardir. Özdirenci fazla olan gereç, özdirenci az olan gerece göre kötü bir iletkendir.


1.1.2.1. Bakir

Rahat islenebilen, mekanik dayanikliligi iyi, kirmizi renkte iletken gereçtir. Özdirenci 0,0178 . mm²/m (1/56), özgül agirligi 8,93 kg/dm³, ergime derecesi 1083 ºC’dir. Bu özellikleri ile birlikte, çok üretilmesi ve ekonomik olmasi iyi bir iletken olarak kullanim alanini arttirmistir.

1.1.2.2. Alüminyum

Mekanik dayanikliligi azdir, bakira göre daha yumusak yapidadir. Gümüs beyazi, mavimtrak renkte bir metaldir. Özdirenci 0,028 . mm² /m (1/35), özgül agirligi 2,7 kg/dm³, ergime derecesi 658 ºC’dir. Bakirdan sonra en çok kullanilan iletken gereç olan alüminyum daha çok dis tesisatta ve havaî hatlarda çelik telle birlikte kullanilir.

1.1.2.3. Gümüs

Beyaz parlak renkte ve oldukça yumusaktir. Özdirenci 0,016 . mm²/m (1/ 63), özgül agirligi 10,5 kg/dm³, ergime derecesi 961 ºC’dir. Elektrigi en iyi ileten gereç olmasina ragmen pahali oldugundan, ölçü aleti yapimi ile, role kontaktör ve salterlerin kontaklari ile bazi sigortalarda kullanilmaktadir.

1.1.2.4. Demir

Parlak gri renkte yumusak bir metaldir. Özdirenci 0,1 . mm²/m, özgül agirligi 7,86 kg/dm³, ergime derecesi 1526 ºC’dir. Bakir ve alüminyuma göre iyi bir iletken gereç degildir. Elektrik makinelerinin gövdelerinin yapiminda ve bazi tezgahlarda yapi malzemesi olarak kullanilir. Içerisinde bulunan karbonun miktarina göre dökme demir (font), yumusak demir ve çelik isimlerini alir. Ayrica miknatislanma özelligi bulundugundan, sac levha haline getirilerek elektrik motorlarinin stator nüveleri ile transformatörlerin manyetik nüvelerinin yapiminda kullanilir.

1.1.2.5. Kursun

Gri, mavimtrak renkte, mekanik dayanimi az yumusak bir metaldir. Pillerde ve akümülatörlerde elektrot olarak yer alti kablolarinda ve lehim yapiminda kullanilir.

1.1.2.6. Platin

Parlak beyaz renkli yumusak bir metaldir, havada oksitlenmez. Direnç, elektrot,
kontak, paratöner uçlari yapiminda kullanilir.

1.1.2.7. Kalay

Beyaz, sarimtrak renkli yumusak ve islenebilirligi kolay olan bir gereçtir. Busonlu
sigortalarin ergiyen tellerinde, akümülatör plakalarinda, bir kisim iletken tellerinin
kaplanmasinda, kondansatör levhalarinin yapiminda, lehim yapiminda kullanilir.

1.1.2.8. Krom

Gümüs beyazi renginde sert bir metaldir. Oksitlenmedigi ve miknatistan etkilenmedigi için direnç yapiminda, maden kaplamaciliginda kullanilir.

1.1.2.9. Tungsten

Korozyona dayanikli sert bir metaldir. Yüksek ergime derecesi (3410 ºC) nedeniyle lamba flamani, direnç teli yapiminda kullanilir.


1.1.2.10. Volfram

Yüksek ergime derecesine (3500 ºC) sahip oldugundan lamba flamanlarinin yapiminda kullanilir.

1.1.2.11. Konstantan

% 40 nikel, % 60 bakir alasimindan olusur. Dirençleri yüksek ve isi ile direnç degisimi az oldugundan, direnç teli yapimi, ölçü aletlerinde ve isiticilarda kullanilir.

1.1.2.12. Krom-Nikel

% 70 nikel, % 30 krom alasimidir. Direnç degeri yüksek ve isi ile direnç degisimi az oldugundan, direnç teli yapimi ve isitici rezistans yapiminda kullanilir.

1.1.2.13. Çinko

Beyaz, mavimtrak renkte mekanik dayanimi az ve yumusak bir metaldir. Hava ve sudan etkilenmez. Direnç yapiminda, pillerde negatif elektrot olarak ve ölçü aletlerinde kullanilir.

1.1.2.14. Kadmiyum

Gümüs mavimtrak renktedir. Kursun ile birlestirilerek yumusak lehim yapiminda kullanilir.

1.1.2.15. Pirinç

Bakir-çinko karisimidir. Oksitlenmedigi için ölçü aletleri, anahtar, salter, sürgülü
reosta gibi aletlerin kontaklarinin yapiminda, tesisat malzemelerinde kullanilir.

1.1.2.16. Civa

Beyaz parlak renkli, 18-22 ºC’de buharlasma özelliginde sivimsi halde bir metaldir.
Elektrigi, isiyi iletme özelligi vardir. Elektrik cihazlarinda cam tüp içerisinde kontak malzemesi olarak kullanilir. Buhari zehirlidir.


1.1.2.17. Su

Saf su yalitkandir, ancak kullanilmak üzere tabiatta bulunan su saf olmayip içerisinde degisik mineraller bulundugundan kötü de olsa iletkendir. Saf su içerisine asit veya metal tuzlari katilarak iletken hale getirilir. Saf su akümülatör, pil ve galvano banyolarinda elektrolit olarak kullanilir.

1.2. Yalitkanlar
1.2.1.Yalitkanlarin Görevi


Yalitkan, elektrigi geçirmeyen anlamindadir. Elektrik akimini tasiyan iletkenleri ve diger cihazlari insanlarin güvenligi açisindan yalitan gereçlerdir.

Yalitkanlarda bulunmasigereken özellikler:

Yalitkanlar, akim geçisine çok direnç göstermeli, isiile yalitkanlik özelligini kaybetmemeli, suya dayanikliolmali, nem almamali, mekanik dayanikliligiiyi olmali, tutusma sicakligiyüksek olmalidir.

1.2.2. Yalitkan Gereçler

Elektrik ve elektronikçilikte en çok kullanilan yalitkan gereçlerin özellikleri incelenecektir.

1.2.2.1. PVC (Polivinil clorür)

Ham petrolün damitilmasindan meydana gelen PVC saf halde iken kirilgandir.
Içerisine degisik oranlarda yag içeren maddeler karistirilarak yumusak hale getirilir. PVC kendi rengi ile birakilmayip degisik renkler verilerek iletkenlerin ve elektrikli aletlerin yalitiminda kullanilir. PVC gelisen teknoloji kullanilarak seffaflastirilir, egilir ve bükülür, nem ve rutubet almaz, iç atlamalara ve yipranmaya dayanikli, temiz ve pürüzsüz olarak imal edilebilmektedir. PVC üstün özelliklerinden dolayi en çok kullanilan yalitkan gereçtir.


1.2.2.2. Porselen

Beyaz renkte pismis topraktan yapilmaktadir. Suya, asite, isi degismelerine karsi dayaniklidir. Genellikle izolatör yapiminda, anahtar, priz, salter, sigorta, duy gibi elektrik malzemelerinde kullanilir.

1.2.2.3. Kauçuk

Bitkisel maddelerin sivilarindan elde edilen ve dogal bir yalitkan olan kauçuk saf iken nem alir, 0 ºC’de kirilgandir, 50 ºC’de birbirine yapisir. Bu nedenle içerisine % 1-4 oraninda kükürt katilir. Daha çok iletkenlerin ve aletlerin yalitiminda kullanilir.

1.2.2.4. Mika

Dogal bir yalitkan olan mika, parlak, sert yapili ve isiya dayaniklidir. Asit ve yagdan etkilenmeyen mika levhalar halinde bulunur. Kollektör dilimlerinin birbirine karsi yalitiminda, kondansatörlerde, degisik elektrik gereçlerinin yapiminda, elektrikli havya, ütü ve isiticilarda kullanilir.

1.2.2.5. Bakalit

Dogal olmayip formik asit (karinca asiti) ile fenol (katran ruhu) bilesiminden elde edilir. Isiya, suya karsi dayanikli ve serttir. Elektrik malzemelerinin yapiminda kullanilir.

1.2.2.6. Cam

Silis ve sodyum, potasyum karbonatlari, kursun ve kireç oksitleri gibi çesitli maddelerin eritilerek karisimindan elde edilen saydam ve kirilgan bir yalitkandir. Su, yag, asit ve gerilime karsi dayaniklilik gösterirken ani isi degismelerine karsi kirilgandir. Degisik izolatörlerin yapimi ile elektrikli aydinlatma lamba ve armatürlerinde kullanilir.

1.2.2.7. Vernik

Normalde sivi halde bulunmaktadir. Isitilinca ve hava ile temas edince kuruyarak sertlesen yalitkan gereçtir. Motor ve transformatör sargilarinin yalitimi, bobin iletkenlerinin titresimini önleme ve bobinleri bir arada tutmak amaciyla kullanilir.

1.2.2.8. Yag

Sivi halde bulunan yaglar, kullanildiklari yere göre trafo ve salter yagi seklinde isimlendirilir. Yalitkan gereç olarak kullanilan yaglarin nem almama, iyi bir isi transferi yapma, yüksek gerilime karsi dayaniklilik gibi özellikleri bulunmalidir. Trafolarin yalitilmasi ve sogutulmasinda, salterlerde ark söndürücü olarak kullanilir.

1.2.2.9. Parafin

Beyazimsi renkte iyi bir yalitkan olan parafin, yalitkan gereçlerin üzerine sürülerek yalitkanliklarini arttirir ve neme karsi korur.

1.2.2.10. Amyant

Kalsiyum silikat ve magnezyum karisimindan elde edilen lifli bir yalitkandir. Çesitli kalinliklarda levhalar halinde bulunur. Isiya ve yanmaya dayanikli oldugu için elektrikli soba, ütü, havya gibi cihazlarda kullanilir.

1.2.2.11. Presbant

Dayanikli ve çok iyi bir yalitkan olan presbant, kagidin pres ile sikistirilmasindan elde edilir. Sargilarin yalitiminda, transformatör sargilari için makara yapiminda, endüvi ve stator oyuklarinin yalitiminda kullanilir.


1.2.2.12. Makaron

Pamugun örülmesi, yag veya vernik ile doyurulmasiyla elde edilen boru seklindeki yalitkandir. Çesitli renklerde ve kalinlikta yapilan makaron, sargilarin ek yerleri ile sargi giris ve çikis uçlarinin yalitiminda kullanilir.

1.2.2.13. Kagit

Kullanma yerlerine ve gördükleri islemlere göre, mumlu, ziftli veya katranli, yagli, parafinli kagit seklinde isimlendirilir. Iyi bir yalitkan olduklarindan küçük transformatör bobinlerinin yalitiminda, kondansatörlerde, yer alti kablolarinda kullanilir.

1.2.2.14. Agaç

Dogal bir yalitkandir. Yüksek isiya, mekaniki etkilere dayanikli degildir. Emprenye edilerek agaç direk, ölçü aleti altliklari, trafo takozu ve motorlarda oyuk çitasi yapiminda kullanilir.

1.2.2.15. Pamuk

Dogal bir yalitkan olan pamuk, kuru iken çok iyi bir yalitkandir. 125 ºC’den yüksek isilarda yanarak kömürlesir. Pamuk, iplik ve serit halinde (tiret) motor, trafo ile diger sargilarin bandaj ve yalitiminda kullanilir.

1.2.2.16. Kuvars

Nemden, yüksek isidan, asitlerden etkilenmeyen dogal bir yalitkandir. Elektrikli cihazlarin yalitkan kisimlarinin yapiminda, isitma cihazlarinda ve toz halinde sigorta busonlarinda kullanilir.


1.2.2.17. Izolebant

Bir PVC ürünü olan izolebant, plastik üzerine yapistirici madde sürülerek yapilir. Ek yerlerinin ve iletken gereçlerin yalitilmasinda kullanilir. En çok kullanilan izolebant 10 mm genisliginde rulolar halinde bulunur

1.2.2.18. Ebonit


Kauçuk içerisine %20-48 oraninda kükürt katilmasi ile elde edilir. Sert kauçuk veya sert lastik olarak da anilan ebonit, akümülatör kaplari, ölçü aleti altliklari yapiminda ve aletlerin yalitiminda kullanilir.

1.3. Iletken Siniflari

Iletkenler çiplak ve yalitilmis olmak üzere çesitlere ayrilir.

1.3.1. Çiplak Iletkenler ve Özellikleri

Elektriki olarak yalitilmamis iletkenlerdir, tek telli ve çok telli çiplak iletkenler olmak üzere çesitlere ayrilir.
• Tek Telli Çiplak Iletkenler: Bütün iletken tek bir telden meydana gelir.
Genelde 16 mm²den büyük kesitte yapilmamaktadir, topraklama ve havaî hat tesislerinde kullanilir.
• Çok Telli Çiplak Iletkenler: Iletken kesiti büyüdükçe islemek zorlastigindan, birden çok küçük kesitli iletken bir araya getirilip birbiri üzerine burularak (sarilarak), 35 mm²den 150 mm²ye kadar büyük kesitte çok telli, çiplak iletkenler yapilmaktadir.

1.3.2. Yalitilmis Iletkenler ve Çesitleri

Elektrik akimina karsi izole etmek için üzerleri yalitkan bir madde ile kaplanan iletkenlerdir. Çogunlukla elektrolitik bakir ve alüminyumdan yapilirlar. Günümüzde en çok kullanilan yalitim maddesi PVC’dir.

1.3.2.1. Tel Sayisina Göre Yalitilmis Iletkenler

• Tek Telli Yalitilmis Iletkenler: Iletken kismin tamami tek telden yapilan iletkenlerdir. 16 mm² kesite kadar yapilir.
• Çok Telli Yalitilmis Iletkenler: Çok telli çiplak iletkenin üzeri bir izole ile kaplanarak yapilir.

1.3.2.2. Damar Sayisina Göre Yalitilmis Iletkenler

• Tek Damarli Yalitilmis Iletkenler: Bir veya daha çok çiplak telin üzerinin yalitkan ile kaplanmasindan meydana gelir. Sabit ve hafif isletme sartlarinda siva alti ve siva üstü tesisatta kullanilir. Tek damarli tek telli ve tek damarli çok telli çesitleri vardir.
• Çok Damarli Yalitilmis Iletkenler: Birden fazla, tek telli veya çok telli damar ayri ayri yalitildiktan sonra, tek bir yalitici kilif altinda toplanarak yapilirlar.
Çok damarli tek telli ve çok damarli çok telli çesitleri vardir.

1.4. Kablolar Çesitleri ve Özellikleri

Elektrik enerjisini ileten ve iki elektrik cihazini birbirine elektrik akimiyla baglayan, elektrige karsi yalitilmis, bir veya birden çok damardan olusan yalitilmis iletkendir. Ayrica bir sinyali bir yerden baska bir yere iletmede de kullanilir.
Kablolar; TS (Türk standartlari), VDE (Alman standartlari), IEC (International
Electrical Comission), BS (British Standart) sembollerine göre siniflandirilmaktadir.
Elektrik ve elektronikçilikte en çok kullanilan kablo çesitleri incelenecektir.

1.4.1. N Kablolari

(TS) Sabit olarak siva üstü ve siva altinda kullanilir. Normal ve hafif isletme sartlarinda çalisan elektrik tesislerinde kullanilir.

• NVV kablo özelligi: Bir veya çok telli, bakir iletkenli, bir veya çok damarli protodur (PVC bazli özel bir termoplastik ) yalitkanli, protodur dis kilifli antigron alçak gerilim kablosudur. Toprak altina dösenmez. Çesitli kesitte ve damarli yapilmaktadir, 1,5-2,5-4-6-10-16 mm² kesitlerinde ve 2,3,4 damarli standart üretilir.

1.4.2. Y Kablolari

(TS) Enerji, sebeke ve aydinlatma, kumanda (enerji santrallarinin vb.) kablosu olarak
hariçte, kablo kanallarinda, toprak altinda özel olarak imal edildigi takdirde tatli
ve tuzlu suda kullanilir. Sabit tesislerde kullanilan ve agir isletme kosullarina dayanikli
kablodur.
• YVV kablo özelligi: Bir veya çok telli, bakir iletkenli bir veya çok damarli,
protodur yalitkanli, protodur dis kilifli alçak gerilim enerji kablosudur

• YE3SV kablo özelligi: Çok telli, bakir iletkenli, dielektrik kayiplari çok küçük Protothen-x (Saf polietilenin çesitli yöntemler uygulanarak, mekanik özellikleri gelistirilmis termoset yalitkan ) yalitkanlidir. Özel iç ve dis yari iletken tabakali, yüksek kisa devre akimlarina karsi uygun kesitte ve özel olarak takviye edilmis bakir ekranli, protodur dis kilifli, bir damarli orta gerilim enerji kablolaridir (E3-Çapraz bagli polietilen, S-Siper, V-PVC termo plastik yalitkan veya kilif).

• YSLTK–JZ kablo özelligi; Ince çok telli bakir iletkenli, protodur yalitkanli, damarlari numarali, üzeri lastik kilifli tasiyici elemanli, kuru, buharli ve islak yerlerde asansör, vinç ve yürüyen bant tesislerinde kullanilan kablolardir.
Standart kesitleri 1 mm² x (7, 12, 18, 24, 30 damarli) olarak yapilmaktadir.

1.4.3. H Kablolari

(TS) Kapali ve kuru yerlerde, sabit tesislerde ve hareketli cihaz baglantilarinda, siva alti ve siva üstünde kullanilir.
• HO5V-U kablo özelligi: Kapali ve kuru yerlerde, sabit tesislerde, dagitim tablolarindaki irtibatlarda, siva alti ve siva üstünde boru içinde, kroseler üzerinde kullanilan bir damarli kablodur. Standart kesitleri 0,5-0,75-1 mm²dir.
Müsaade edilen isletme sicakligi 70ºC’dir (Harflerin anlamlari; H-Harmonize tip, 05-300 ile 500 Volt gerilim, V- PVC yalitkan, U-Tek telli).
• HO3VV-F kablo özelligi: Mekanik zorlamalarin az oldugu kapali
ve kuru yerlerde, hareketli irtibat kablosu olarak kullanilir. Ince çok telli bakir iletkenli çok damarli, protodur yalitkanli, protodur dis kilifli, fleksibl kablolardir.
Standart kesitleri 0,50 mm² x (2 ,3 veya, 4 damarli )-0,75mm²x(2,3veya, 4
damarli ) olarak yapilmaktadir (H-Harmonize tip, 03-300 volt gerilim, V-Pvc yalitkan, F-Fleksibl ince çok telli ).
• HO5RR-F kablo özelligi: Kalayli, ince çok telli, bakir iletkenli lastik yalitkanli, çok damarli, lastik dis kilifli endüstriyel tip kablolardir. Rutubetli yerlerde, su isiticilari, elektrik ocaklari, el matkaplari ve elektrikli el lambalari gibi tasinabilir atölye cihazlarinda, mekanik etkilerin az oldugu yerlerde kullanilir. Standart kesitleri 0,75-1-1,5-2,5-4 mm² x (2, 3 veya 4 damarli) olarak yapilir (H-Harmonize tip, 05-300/500 V gerilim, R-Çok telli, F-Fleksibl ince çok telli ).
Ince çok telli, bakir iletkenli, protodur yalitkanli, damarlari numara baskili, flexibl kontrol, ölçü ve kumanda kablolaridir. Mekanik zorlamalarin bulunmadigi
yerlerde, kontrol cihazlarinda, bilgisayar sistemlerinde kullanilir. Standart kesitleri 0,75 mm² x çesitli damar sayilarinda yapilir.

1.4.4. Diger Kablolar

• Alpek Kablolar: Alpek tipi hava hatti kablolarinda, plastik yalitkanli alüminyum faz iletkenleri çiplak nötr iletkeni etrafinda bükülerek sarilmistir.
Aski teli bütün yükü ve gerilmeleri tasir. Alçak gerilim hatlarinda kullanilir.
• Sicakliga dayanikli kablolar: Yüksek ortam sicakliginin bulundugu kuru yerlerde kullanilir.
Bir telli, bakir iletkenli, silikon kauçuk yalitkanli, yüksek isiya dayanikli kablolardir.
Aydinlatma elemanlarinin ve cihazlarinin baglantilarinda, salt cihazlarinin baglantilarinda,
panolarin iç baglantilarinda, 180-250 ºC sicaklikta kullanilabilir. Standart kesitleri 1,5-2,5-
4-6-10 mm²dir (S-Silikon kauçuk).
• Haberlesme kablolari: Plastik izoleli ve kilifli, yer alti-kanal-aski
telli havaî, dis ve iç tesisatta kullanilir. Dielektrik kayiplari çok azdir.
Bina içi tesisatlarda santral ile abone dagitimlarinda kullanilir. Elektrolitik (tavli) bakir iletken (TS ve IEC’ye göre), PE (polietilen) izolasyon, nem içermeyen ve dielektrik özelligi olan polyester bant, gri renkli PVC dis kilif, iletken çaplari 0,4-0,5 mm ve çesitli damar sayilarinda yapilir.
• Koaksiyel kablo: Anten kablosu olarak kullanilmaktadir. Empedansi kablonun ortasinda üzeri yalitilmis ve canli uç olarak anilan bir iletken bulunur. Yalitkanin üzerinde ise hasir seklinde örülmüs metal siper vardir.
• Fiber optik kablo: Cam fiberden yapilmistir, isik aktarimi yapilmaktadir, aktarilan isik dönüstürücü vasitasiyla tekrar elektrik sinyaline çevrilir, elektromanyetik alanlardan etkilenmez.

1.5. Iletken Baglantilari

Iletkenlerin baglantilarinda, iletkenlerin kesilmesi ve yalitkaninin soyulmasini, bükülmesini, ek yöntemlerini, terminallere baglantisini ve kablo pabucu takilmasini inceleyecegiz.


1.5.1. Iletkenlerin Kesilmesi

Iletkenler genellikle 100 metrelik toplar halinde üretilir, dolayisiyla iletkenleri
kullanacagimiz zaman kesmek gerekirse, kesme islemini çesitli aletlerle is
güvenligi kurallarina uygun yapmamiz gerekir.

Iletkenlerin kesilme yöntemleri sunlardir;

• Pense ile: Ince, örgülü, bükülü iletken ve kablolarin kesilmesinde kullanilir.
• Yan keski ile: Ince, örgülü bükülü iletken ve kablolarin kesilmesinde kullanilir.
• Hidrolik kesme pensesi veya demir testeresi ile: Kalin kesitli iletken ve
kablolarin kesilmesinde kullanilir.

1.5.2. Iletken Üzerindeki Yalitkanin Soyulmasi

Elektrik tesisatlarinda kullanilan iletkenlerin üzeri yalitkan kaplidir. Iletkenler eklenecegi veya bir yere baglanacagi zaman, üzerindeki yalitkanin soyulmasi gerekir. Iletken ve kablolarin üzerindeki yalitkanin çikartimi ve eger iletkende oksit tabakasi olusmussa temizlenmesine iletkenlerin soyulmasi denir. Iletkenlerin üzerindeki yalitkanin çikartimi sirasinda, iletkenin zedelenmemesine ve gereginden fazla soyulmamasina çok dikkat edilmelidir. Iletkenlerin soyulmasinin yapilmasinda; yan keski, kablo soyma pensi, çaki kullanilmaktadir.

1.5.3. Iletkenlerin Bükülmesi

Iletkenlerin tablo, pano montajinda veuç kisimlarinin, soyulduktan sonra kullanim yerlerine baglanmasi için bükülmeleri gerekebilir. Bükülme islemlerinde genellikle ince iletkenler için kargaburun, kalin iletkenler için pense kullanilir. Bükülecek iletken büküm noktasindan (iletken üzerindeki yalitkanin zedelenmemesine dikkat edilmeli) sikica tutulduktan sonra istenen açida bükme gerçeklestirilmelidir.

1.5.4. Iletkenlerin Eklenme Metodlari

Elektrik tesisatlarinda iletkenlerin kisa gelmesi veya düz giden bir hattan enerji almak gerektiginde ekleme islemi yapilir. Ekleme islemi yapilirken iletkenler degisik metodlarla birbirleri üzerine sarilir. Genellikle ince kesitli iletkenler el, pense veya kargaburun ile sarilarak, kalin kesitli iletkenlerin eklenmesi ise klemenslerle yapilir. Boru içerisinde kesinlikle ek yapilmamalidir. Ekleme isleminden sonra temasin iyi olmasi için lehimlenebilir, ek yerleri izolebant ile yalitilmalidir.

1.5.4.1. Düz Ek

Genellikle ince kesitli iletkenlerde el, pense ve kargaburun kullanilarak yapilir.
Iletkenin tek damarli veya iki damarli olmasi ekin yapim seklini degistirmez. Ancak iki damarli iletkenle yapilan ekte damarlardaki ek yerleri çakismamali ve ekleme isleminden sonra üzerleri izolebantla sarilmalidir. Düz ekte dikkat edilecek husus, ek yerinin saglam ve siki olmasidir. Gevsek olarak yapilan eklerde hem ek yeri açilir, hem de iletkenlerde temas zayif olur ve ark olusur.

Düz Ek Yapimi Islem Sirasi

• Eklenmek üzere seçtiginiz iletkenlerin uç kisimlarindan 30 mm’lik kismi
soyarak açiniz.
• Iletkenleri açik kisimlarini üst üste getirerek çapraz sekilde tutunuz
• Iletkenler çapraz durumda iken 1/3 oraninda tutulmasina dikkat ediniz.
• Iletkenleri kesisme noktalarindan birini digerinin üzerine 90ºlik bir açi ile bükünüz.
• Bükme islemine, bir iletkenin tamami diger iletkenin üzerine sarilana kadar devam ediniz
• Diger iletkeni, birinci iletkenin üzerine bu kez ters yönde ve aynisekilde
sariniz.
• Bükme islemini yaparken üzerine iletken sarilan bölümün egilme ve burulma
yapmamasina ve siki
sarilmasina dikkat ediniz.
• Uç kisimlarinda fazlalik varsa, sarilan iletkene zarar vermeden fazlalik kismi
dikkatlice kesiniz. Isinizin düzgünlügünden emin olduktan sonra yalitiniz. Ek
yapilacak iletkenlerin, yalitkaninin ayni
renk olmasina dikkat edilmelidir.


1.5.4.2. T Ek

Alçak gerilim havaî hatlarinda ve iç tesisatta çekme kuvveti az olan yerlerde kullanilir.
Havaî hatlarda klemens ile ekleme yapilirken iç tesisatta buat içerisinde klemens ile veya
sarilarak yapilir. Eger çekme kuvveti fazla ise dügümlü T ek yapilir. T ek yapilirken iletken
izolesinin zedelenmemesine dikkat edilmelidir. Ekten sonra ek yerinin izolebant ile yalitilmasi gerekir.

T ek yapimi islem sirasi

• Seçtiginiz iki tekli iletkenden birinin ucunu istenen ölçüde soyarak açiniz.
• Ikinci iletkenin ek alinacak yerinden 30 mm’lik bir bölümünü soyarak açiniz.
• Birinci iletkeni, T ek alinacak iletkenin üzerine dik olarak ve izoleli kismini
iyice yaklastirarak tutunuz (Resim 1.24.e. bakiniz ).
• Iletkeni bükerek sariniz, ekin sikisekilde olmasina dikkat ediniz.
• Sarma islemi tamamlandiktan sonra, bükülen iletkende fazlalik kalirsa, fazlaligi
keserek kaldiriniz ve ek yerini izolebantla yalitiniz.

1.5.4.3. Çift T Ek

Düz giden hatlardan iki farkli yöne ek almak için kullanilan bir yöntemdir. Ek alinan iletkenlerin soyulmus kisimlari, ek alinacak iletken üzerinde farkli ya da ayni yönlere sarilabilir. Çift T ek yapildiktan sonra ek yerinin iletkenligini ve dayanimini arttirmak için lehimlenebilir, ek yerinin izolebantla yalitilmasi gerekir.


1.5.4.4. Özel Ekler

Genellikle dis tesisatta kalin kesitli iletkenler klemens ve boru ile eklenir. Alçak gerilimli iç tesisatlarda ise klemens bulunmadigi yerlerde veya iki iletkenin ayni yere baglanmasi gerektiginde fare kuyrugu ve geçmeli tip ekler yapilir.

1.5.4.5. Klemens Eki

Klemens, kablolarin baglanti ve ek gerecidir. Plastik, porselen ve metalden yapilan çesitleri vardir. Çesitli boyutlarda yapilmaktadir, iletkenlerin kalinligina göre büyüklügü seçilmelidir. Ince kesitli iletkenler daha iyi elektriki temas saglanmasi için, kalin kesitli iletkenler sarilarak eklenmesi zor oldugundan klemenslerle eklenir. Ayni kesitte olmayan iletkenlerin eklenmesi uyumsuzluga neden olur. Ayni veya farkli kesitteki iletkenler klemens kullanilarak eklendiginde iletkenler arasinda daha siki bir irtibat saglanir. Klemensle ekleme yapilirken iletkenlerin klemens boyuna göre yeterli miktarda açilmasina ve uygun büyüklükte klemens kullanilmasina dikkat edilmelidir. Ayrica ince iletkenlerin dayanimini arttirmak için birkaç kez katlanmali ve klemens vidasinin tam altina gelmesi saglanmalidir.
Klemensin sikistirma vidalari yeterince sikistirildiktan sonra, klemens disina tasan açik uçlar varsa kesilerek kaldirilmalidir.

Klemensle ek yapimi islem sirasi

• Eklemek üzere seçtiginiz uygun klemens ve iletkenleri inceleyerek, iletkenlerin ucunu klemensin boyunu geçmeyecek sekilde soyarak açiniz ve bükünüz.
• Iletkeni klemense takmak için klemensin vidalarini gevseterek iletkenin geçecegi kadar bosluk açiniz.
• Uçlari açilmis (ayni kesitte) iletkenlerin tamami klemensin içinde olacak sekilde karsilikli yerlestiriniz.
• Gevsetilen klemens vidalarini iyice sikiniz.
• Çesitli kesitlerdeki tek ve çok telli iletkenleri degisik klemenslerle aynisekilde
ekleyiniz.

1.5.5. Iletkenlerin Terminallere Baglanmasi

Yalitkani soyulmus olan iletken uçlari, baglanti yerinin (terminalin) özelligine göre sekillendirilir. Vidalara baglanacak tek telli ve çok telli iletkenler, vida çapina göre kargaburun ile bükülür. Iletken ucu vida çapina uygun olarak kivrildiktan sonra meydana gelen halka ucu kapatilir ve iletkene dokundurulur. Daha sonra içerisine, alt ve üst kisimlarina pul veya rondela konularak vida geçirilir. Bu sirada iletkenin vidaya saat ibresi yönünde sarilmasina dikkat edilmelidir. Çok telli iletkenler vida içerisine geçirildikten sonra uç kisimlari lehimlenmeli veya tel ile sarilmalidir.

1.5.6. Kablo Pabucu Takilmasi

Kalin kesitli ve çok telli iletkenlerin cihazlara baglantisi, çogu kez mümkün olmaz.
Kablo pabuçlari degisik tipte ve degisik boyda yapilmaktadir. Çok telli ve kalin kesitli iletkenlerin uçlarina, baglamadan önce kablo pabucu takilir. Kablo pabucu, mekaniki ve elektriki bakimdan iyi bir baglanti saglar. Baglanti sirasinda iletkenlerin çiplak kisimlarinin pabuç disinda kalmamasina dikkat edilmelidir. Gerekirse üzerine takilan iletkenle birlikte lehimlenerek baglanti mukavemeti arttirilabilir.


Kablo pabucu takilmasi islem sirasi

• Elinizdeki iletkene uygun kablo pabucunu seçiniz.
• Iletkenin ucunu kablo pabucuna geçecek kadar uygun boyutta soyunuz,
gerekirse iletkeni firça ile temizleyiniz.
• Iletkenin soyulmus
ucunu kablo pabucundaki yerine geçiriniz.
• Kargaburun veya pense kullanarak (büyük kesitli iletkenlerde pabuç sikma aleti
kullanarak) kablo pabucunu sikistiriniz. Kesinlikle çekiç, tornavida vb. aletlerle
vurarak pabucu sikmayiniz.
• Kablo pabucunda fazla iletken varsa dikkatlice keserek kaldiriniz, sikistirilmis
iletkeni gerekirse lehimleyiniz.


1.5.7. Iletkenlerin Yalitilmasi

Iletkenler eklendikten sonra çiplak olan ek yerlerinin birbirine dokunarak kisa devre olmamasi için ve herhangi bir harici dokunmaya karsi mutlaka yalitilmasi gerekir. Iç tesisatta ek yerlerinin yalitilmasinda izolebant, sargilarin ek yerlerinin yalitilmasinda ise makaron kullanilir. Izolebant ile yapilan yalitma isleminde sarma isine, yalitkan kismin üzerinden baslanir ve izolebantin üst üste gelmesi saglanarak ek yerinin üzeri tamamen sarilir. Ek üzerindeki izolebant kalinligi, kullanilan gerilime göre degisir.

2. KABLO DÖSEME MALZEMELERI
2.1. Tesisat Borulari ve Ek Parçalari
2.1.1. Görevi


Elektrik tesislerinde alicilar ile enerji kaynagi ve kumanda araçlari arasindaki baglanti, iletkenlerle saglanmaktadir. Devrenin çalistigi sürede kablolarda, çevreye tehlikeli olabilecek enerji geçisi vardir. Bu tehlikeli durumun ortadan kaldirilmasi için, kablolar boru ve parçalari içine alinir. Boru ve parçalari da tesisin yapilacagi ortama uygun özellik ve sekillerde çesitli gereçlerden yapilir.

2.1.2. Tesisat Boru Çesitleri ve Ek Parçalari

Tesisat borulari, düz borular ve bükülgen borular olmak üzere ikiye ayrilir. Tesisat
boru ek parçalari, dirsek ve muf olarak adlandirilmaktadir.


2.1.2.1. Düz Borular

Sert termoplastikten (PVC) veya sacdan yapilmistir. Günümüzde PVC (plastik) alev almayan borular tesisatlarda kullanilmaktadir. PVC borular asinmaya ve korozyona dayaniklidir. PVC borular, çesitli boyda ve çaplarda üretilir. PVC borularin yön degistirdigi yerlerde dirsekler, borularin kisa geldigi yerlerde ek parçasi (muf) kullanilir. Eski tesisatlarda siva üstü tesisatlarda bergman (yumusak çelik sacdan, içi ziftli kartonla yalitilmis boru), siva alti tesisatlarda pesel (çelik sacdan, içi yalitkansiz boru) borular kullaniliyordu.

2.1.2.2. Bükülgen Borular

Bükülgen (spiral) borular metal ve yalitkan (PVC) gereçlerden yapilir. Hareketli, bükülgen, çarpma ve vurma tehlikesi olan yerlerde kullanilir. Çesitli çaplarda ve boyda üretilir (Spiral boru standart çaplari 9–11–14–18–26–32–37 mm ).


2.2. Kanallar
2.2.1. Görevi


Bina içerisinde siva alti tesisat dösenip tamamlandiktan sonra telefon, bilgisayar, asansör, televizyon, seslendirme ve bildirim tesisatlari, kuvvet tesisatlari yapilmaktadir. Bu tesisatlar sivanin üzerine ve degisik sekillerde dösendiginden özellikle iç dekorasyonun düzenli görünümünü bozar. Bunun için sonradan dösenen elektrik tesisatlari özel tasiyicilar kullanilarak, dekoratif görünümle uyumlu hale getirilmistir.

2.2.2.Çesitleri ve Ek Parçalari

Kablo kanallari (PVC), kablo tavalari (sac), busbar kanal enerji dagitim sistemi olmak üzere genelde üç kanal çesiti vardir.

2.2.2.1. Kablo Kanali

Genellikle seyyar tesisatlarin, dekoratif dösemelere uyumlu bir sekilde çekilmesini saglar. Çesitli boyut ve renklerde genelde 2 m uzunlugunda yapilir. Pano tipi ve duvar tipi kanallar mevcuttur. Ara bölme, iç köse, dis köse, T köse, sonlama, priz montaj seti gibi ek parçalari bulunur.

2.2.2.2. Kablo Tavalari

Kablo tavalari, özellikle havadan veya duvardan geçmesi gereken bir veya birden çok
sayidaki kablolarin emniyetli bir sekilde ve bir arada tasinmasi için kullanilir. Bunlar çesitli
genislikte ve uzunlukta, delikli saclardan U profil seklinde yapilirlar. Tavana özel aparatlari
ile asilarak, duvara ise ayak baglanarak monte edilir.


2.2.2.3. Busbar Kanal Enerji Dagitim Sistemi

Tavana monte edilen kanallar ile barali dagitim sistemi olan busbar sistemi
günümüzde yeni gelistirilen enerji dagitim sistemidir. Bu dagitim sistemi aydinlatma, kuvvet
ve hem aydinlatma, hem de kuvvet tesisati birlikte yapilabilmektedir. Busbar sisteminde,
atölye içerisinde bulunan makine ve tezgahlarin tamamina ulasacak sekilde, içinde enerji
tasiyan alüminyum veya bakir baralarin bulundugu kanallar dösenir. Ayrica hareketli
makineler için troley sistemi ile hareket halinde kesintisiz enerji saglanmaktadir. Busbar
kanalli sistemin degisik uygulama sekilleri ve bunlari uygulamaya yönelik, çesitli yan
gereçleri mevcuttur.

2.3. Ek Kutulari
2.3.1. Görevi


Elektrik tesisatlarinda içerisinde iletkenlerin eklendigi ve dagitimlarinin yapildigi ek kutularidir (buatlar).

2.3.2. Çesitleri

Günümüzde siva alti ve siva üstü tesisatta kullanilan buatlar PVC’den veya metalden
yapilmaktadir. 5-7 cm çapinda ve degisik derinliklerde yuvarlak buatlar disinda, degisik
boyutlarda kare buatlar ve nemli yer buatlari bulunmaktadir.

2.4. Kasalar

Anahtar ve prizlerin montaji için kullanilan gereçlerdir. PVC’den siva alti
ve siva üstü olarak imal edilir. Normal, norm (derin kasa), geçmeli ve alçipan kasalari
olarak çesitleri vardir.

2.5. Kroseler
2.5.1. Görevi


Kablolarin, borularin duvar veya tavana tutturulmasina yarayan gereçlerdir. PVC veya
sacdan yapilir.


2.5.2. Krose Çesitleri

Kroseler boru veya kablolarin özelligine ve çapina göre degisik büyüklüklerde üretilir.
Plastik veya sac krose, çivili krose, antigron krose, ray ve tandir krose (havaî hat
iletkenlerinde kullanilir) olarak adlandirilir. Antigron kroseler en çok 30 cm araliklarla
dübellerle tutturulur. Dübeller plastikten veya çelikten imal edilen, çesitli boyutlarda yapilan
vida tutturma gerecidir. Çivili kroseler ile kablo dösenmesi tavsiye edilmemektedir.


2.6. Kablo Bagi ve Spiralleri

Plastik malzemeden yapilan, kilitli baglar ya da spiral seklindeki seritler, kablolarin bir arada durmasini saglar. Pano gövdesine yapismalari için altliklari da vardir. Çesitli boyda ve kalinlikta çesitleri vardir.

3. TOPRAKLAMA VE SIFIRLAMA
3.1. Topraklama
3.1.1. Topraklamanin Önemi


Gerilim altinda olmayan bütün tesisat kisimlarinin, uygun iletkenlerle toprak kitlesi içerisine yerlestirilmis bir iletken cisme (elektrot) baglanmasidir. Topraklamanin amaci, elektrikli alicilari kullananlarin can güvenligini saglamak ve cihazlarin zarar görmesini önlemektir. Bütün elektrik makinelerinin gövdeleri, borularin madeni kisimlari, kursunlu kablolarin kursun kiliflari, tablo ve benzerlerinin metal kisimlari topraklanmalidir.

3.1.2. Topraklama Çesitleri

Koruma, isletme, fonksiyon ve yildirima karsi topraklama olmak üzere dört çesittir.

3.1.2.1. Koruma Topraklamasi

Insanlari ve canlilari tehlikeli dokunma gerilimlerine karsi korumak için isletme akim devresinde bulunmayan iletken bir bölümün topraklanmasidir. Cihazlarin gerilim altinda olmayan metal kisimlarinin topraklanmasidir.

3.1.2.2. Isletme Topraklamasi

Isletme akim devresinin bir noktasinin, cihazlarin ve tesislerin normal isletilmesi için
topraklanmasidir. Bir isyeri veya fabrikanin enerjisini saglamak için çalisan trafonun veya
alternatörün yildiz noktalarinin topraklanmasidir. Iki sekilde, dirençsiz ve dirençli isletme
topraklamasi yapilmaktadir.

3.1.2.3. Fonksiyon Topraklamasi

Bir iletisim tesisinin veya bir isletme elemaninin istenen fonksiyonu yerine getirmesi amaciyla yapilan topraklamadir. Fonksiyon topraklamasi, topragi dönüs iletkeni olarak kullanan iletisim cihazlarinin isletme akimlarini da tasir.

3.1.2.4. Yildirima Karsi

Topraklama Yildirim düsmesi sonucunda isletme geregi gerilim altinda bulunan iletkenlere
atlamalari (geri atlamalar) genis ölçüde önlemek için isletme akim devresine iliskin olmayan
iletken bölümlerin topraklanmasidir. Yildirim topraklamasi sistemine paratöner de denir.
Paratöner sisteminde yakalama çubugu vardir ve bu çubuk binalarin en üst noktasina
monte edilir, bu çubuga toprak iletkeni baglanir ve baglanan iletken toprak içindeki elektrota
tutturulur.

Sekil 3.3: Yildirim olusmasi

ve binanin paratöner tesisi
Simsekli ve yildirim düsme riskli havalarda elektrikli cihaz fislerini prizden çekiniz.

3.1.3. Topraklama Elemanlari

Topraklama tesisinde kullanilan elemanlar; topraklama iletkeni, topraklayicilar, topraklama baglanti elemanlari ve zemindir.

3.1.3.1. Topraklama Iletkeni

Topraklanacak bir aygiti veya tesis bölümünün bir topraklayiciya baglayan topragin disinda ya da yalitilmis olarak topragin içinde çekilmis bir iletkendir. Çesitli kalinlikta yuvarlak, örgülü veya yassi lama seklinde bakir veya galvanizli iletkenden yapilmaktadir.
Topraklama iletkenlerinin en küçük kesitleri, elektrik tesislerinde topraklamalar
yönetmeligine göre;
• Bakir: 16 mm²
• Alüminyum 35 mm²
• Çelik 50 mm² olmalidir.

3.1.3.2. Topraklayici (Topraklama Elektrodu) Çesitleri

Topraklayicilar toprak ile sürekli temasta bulundugu için korozyona karsi
dayanikli malzemelerden olusmalidir. Serit, çubuk ve levha topraklayicilar olmak üzere çesitleri
vardir. Levha topraklayicilarin kullanilmasi pek tercih edilmemektedir. Ayrica beton temeline gömülen çelik ve çelik kaziklar veya diger dogal topraklayicilar topraklama tesisinin bir kismi olarak kullanilabilir.
• Serit Topraklayicilar: Serit, yuvarlak iletken ya da örgülü iletkenden yapilan
ve genellikle az derine gömülen topraklayicilardir. Bunlar uzunlamasina
dösenebilecegi gibi yildiz, halka, gözlü topraklayici
ya da bunlarin bazilarinin
bir arada kullanildigi
biçimde düzenlenebilir.
• Çubuk Topraklayicilar: Boru yada profil çelikten yapilan ve topraga çakilarak
kullanilan topraklayicilardir. Genellikle çiplak bakir veya bakir kaplamali
çelikten yapilir. En az 0,5–1 metre derine gömülmelidirler.
Sekil 3.4: Galvaniz ve bakir çubuk topraklayicilar
• Levha Topraklayicilar: Dolu ya da delikli levhalardan yapilan
topraklayicilardir. Bunlar genel olarak öteki topraklayicilara göre daha derine
gömülür.
Yeni yapilacak binalarda temel topraklayici tesis edilmesi zorunludur.

3.1.3.3. Baglanti Elemanlari

Klemens, pabuç ve diger yardimci baglanti elemanlarindan olusmaktadir, bakir ve galvanizden yapilmaktadir.

3.1.3.4. Zemin ve Özellikleri

Topragin özgül elektrik direnci vardir. Bu direnç kenar uzunlugu 1 metre olan toprak
bir küpün karsilikli
iki yüzeyi arasindaki dirençtir.
• Bataklik 5-40 ohm. m
• Killi ve humuslu toprak 20-200 ohm. m
• Kum 200-2500 ohm. m
• Çakil 2000-3000 ohm. m olarak dirençleri tespit edilmistir.
Özgül direnci az olan zemin iyi bir topraklamaya olanak verir.


3.2. Sifirlama
3.2.1. Sifirlama Yapim Nedenleri


Gerilim altinda olmayan bütün tesisat kisimlarinin sebekenin sifirlama hattina (topraklanmis nötr hattina) veya ayri çekilmis koruma iletkenine baglanmasidir. Alternatör, trafo gibi cihazlarin topraklanmis sifir (nötr) noktalarindan çikan hatlara sifir veya nötr hatti denir. Topraklamaya göre daha kolay ve ucuz olan bu korunma seklinde, elektrikli cihazda herhangi bir kaçak oldugunda kisa devre meydana gelir ve sigorta atarak cihazin enerjisini keser. Yani sifirlama yapilmakla, gövdeye kaçak arizasi kisa devreye dönüstürülerek sigortayi attirmak suretiyle devrenin enerjisi kesilmis olur. Masrafsiz ve kolay uygulanmasinin yaninda, sifirlamanin birtakim sakincalari da vardir.

3.2.2. Sifirlamanin Sakincalari

Giris faz nötr iletkenleri eger yer degistirilirse alicilar üzerinde faz verilmis olur.
Normalde nötr hattinda enerji bulunmamalidir; ancak sebeke hatlarinin dengesiz yüklenmesi
sonucu olarak nötr hattinda da enerji olabilir. Küçük degerdeki kaçaklar sigorta tarafindan
algilanmayacagi için cihaza dokunan kisiler içinde her zaman potansiyel tehlike olusturur.

4. ZAYIF AKIM MALZEMELERI
4.1. Transformatör
4.1.1. Zayif Akim Transformatörü Görevi ve Yapisi


Transformatör; sargilarindan herhangi birine uygulanan alternatif gerilimi, elektromanyetik endüksiyon yolu ile diger sargilarinda ayni frekansta; fakat farkli akim ve gerilime dönüstüren ve hareket eden parçasi olmayan elektrik makinesidir. Küçük güçlü transformatörlere zil transformatörü denilmekte ve 220 / 3-5-8 volt, 220 / 4-8-12 volt ve 220/ 24 voltluk standart gerilimlerde üretilmektedir. Güçleri ise 5-10-20-50 watt olarak degismektedir.
Zayif akim transformatörü, demir nüve ve sargilar olmak üzere iki bölümden meydana gelmistir. Demir nüve, 0,35-0,5 mm. kalinligindaki birer yüzeyleri yalitilmis ince silisli saclarin paketlenmesi ile yapilmistir. Sargilar primer ve sekonder sargi olmak üzere iki adettir.
Düsürücü trafolarda birbiriyle elektriki baglantisi olmayan bu iki sargidan ince kesitli iletkenle çok sipirli olarak sarilan birinci sargiya primer sargi, kalin kesitli iletkenle az sipirli olarak sarilan ikinci sargiya ise sekonder sargi denir. Zil, kapi otomatigi, refkontak, numaratör, kapi otomatigi zayif akim trafo çikisina baglanir (4-8-12 volt).

4.1.2. Çalisma Prensibi

Transformatör prensip semasinda, primer sargiya alternatif gerilim uygulandiginda,
bobinden alternatif akim geçer. Bu akim, demir nüve üzerinde zamana göre yönü ve siddeti
degisen bir manyetik alan meydana getirir. Devresini sekonder sarginin bulundugu ayak
üzerinden tamamlayan degisken manyetik alan kuvvet çizgileri, sekonder sargi iletkenlerini keserek bir emk (elektro motor kuvvet) endükler.
Bu sekilde aralarinda hiçbir elektriki bag olmadigi halde, primer sargiya uygulanan alternatif gerilimin etkisi ile sekonder sargidan ayni frekansli, düsük gerilim elde edilir.
Transformatörün, sekonder sargisindan düsük degerli alternatif gerilim uygularsak bu defa
diger sargisinda ayni frekansli yüksek gerilim aliriz. Fakat fazla akim çekilemez.
Transformatörün bir sargisina dogru gerilim uygulandiginda çikisindan gerilim alabilir miyiz, arastiriniz.
Transformatörün bir sargisina dogru gerilim uygulandiginda çikisindan gerilim alabilir miyiz, arastiriniz.

4.2. Butonlar
4.2.1. Butonlarin Görevi


Çagirma ve bildirim tesisatlarinda devreye enerji verip kesmeye yarayan elemanlara buton denir. Buton, iletkenlerin baglandigi iki vida ve yayin hareket ettirdigi bir kontaktan meydana gelmistir. Buton normalde yay tarafindan açik tutulur ve üzerinden akim geçmez.
Butona basildiginda yay kuvveti yenilerek hareketli kontagin vidalar üzerine basmasi, yani
devreyi kapatmasi saglanir. Bu durumda devreden akim geçer. Zil butonu üzerinden elimizi çektigimizde yay, tekrar kontagiiterek devreyi açar.

4.2.2. Buton Çesitleri

Zil butonlari, siva alti veya siva üstü, yuvarlak, köseli, etiketli, çoklu (butoniyer) seklinde üretilir. Son yillarda butoniyerler sesli ve görüntülü haberlesmeye olanak saglamaktadir. Ayrica kapi otomatigi ve merdiven otomatigi butonlari, yangin bildirim butonlari da bulunmaktadir.


4.3. Ziller
4.3.1. Zil Çesitleri


Zil, zayif akim tesisatinin bildirim kismini olusturmaktadir. Çesitleri; elektromekanik
zil, elektronik zil, melodili ziller en çok kullanim alani bulmaktadir.

4.3.2. Elektromekanik Zil Çalisma Prensibi

Elektromekanik zil, elektromiknatis, tokmak, çan ve bunlarin monte edidigi kaideden
meydana gelir. Bobin uçlarina 8-12 voltluk alternatif gerilim uygulandiginda, bobin etrafinda
bir manyetik alan meydana gelerek bobinin göbegini olusturan sac nüveyi miknatislar.
Miknatislanan nüve, karsisindaki paleti çeker ve ucundaki tokmak çana vurur. Palet çekildigi
anda A kontagi
açildigindan bobinin enerjisi kesilir. Bu durumda nüve miknatisligini
kaybederek paleti birakir. Palet normal konumuna döndügünde ise kontak kapanarak tekrar
bobine gerilim gelmesi olusur. Zilin çalismasi, bobine gerilim uyguladigimiz müddetçe
devam eder.


4.4. Kapi Otomatigi
4.4.1. Görevi

Apartman veya diger binalarin ana giris (cümle kapi) kapilari, isi kaybi ve güvenlik açisindan kapali tutulmasi gerekir. Bu amaçla kapi, genelde hidrolik bir kol düzenegi ile sürekli kapali tutulur. Disaridan gelen kisiye kapinin otomatik olarak açilmasini saglayan elektrikli elemana kapi otomatigi denir. Kapi otomatigi üzerinde gergi zincirleri vardir, bu gergi zincirini ayarlayarak iyi bir açilma saglanmaktadir. Yeni nesil kapi otomatiklerinde bu zincir düzenegi kaldirilmistir, kapi otomatigine enerji geldiginde direk kapi açilmaktadir.


4.4.2. Çalisma Prensibi

Kapi otomatigi üzerinde (zincirli tip) elektromiknatis, kurma kolu, sürgü kolu, yerine
getirme yayi mandali, palet gibi elemanlar bulunmaktadir. Mekanik parçalarin olusturdugu
kilit sistemi elektromiknatisin enerjilenmesi ile harekete geçerek kapi
üzerindeki kilidi açar.
Kapi otomatigi daima, sürgülü kilitle birlikte kullanilir ve açilir, kapanir ve bina kapisinin iç
tarafina monte edilir. Sürgü kolu, küçük bir zincir yardimiyla kilit sürgüsüne, kurma kolu ise,
kapi mesnedindeki duvara baglanir. Bina kapisi kapatilinca, kurma yayi gergin duruma gelir ve kurma yayina bagli sürgü kolu çekilmek ister, fakat sürgü kolu pimi ve palet üzerindeki
tirnaga takili bulunan mandal nedeni ile çekilemedigi için sürgü kolu hareket edemez ve kapi
açilmaz.
Kapinin açilmasi için, paletin çekilmesi ve mandalin tirnaktan kurtulmasi gerekir.
Kapi otomatigi bobini enerjilenince (butona basildiginda) bobin miknatislanarak paletini çeker çekmez mandal tirnaktan kurtulur. Böylece gergin durumdaki kurma yayi, sürgü kolu piminin mandal üzerindeki yerinden kurtulmasini saglar. Sürgü kolu çekilerek kilidi ve dolayisiyla kapiyi açar. Kapi açildiktan sonra yerine getirme yayi yardimiyla sürgü kolu pimi, mandal üzerindeki oyuga girer ve kapi otomatigi tekrar kurularak yeniden çalismaya hazir hale gelir.

4.5. Numaratör
4.5.1. Görevi


Günümüzde kullanim yeri çok azalmis olan numaratör tesisati apartmanlarda kapiciyi, isyerlerinde hizmetliyi çagirmak amaciyla kulanilmaktadir. Günümüzde eskiden kalma tesisatlar haricinde kullanimi azdir. Kullanilan yerler tam olarak bitmedikçe üretimi ve tesisati da yapilacaktir.

4.5.2. Çalisma Prensibi

Numaratörler üç ve bes aboneli olarak yapilmaktadir. Daha fazla aboneye ihtiyaç oldugunda üçlü veya besli gruplar olusturularak sayi arttirilabilir. Numaratörlerde her abone için bir elektromiknatis, elektromiknatisin önünde bir palet ve bu paletin üzerinde düsmeye
hazir bekleyen bir numara bulunur. Elektromiknatislara ayri ayri butonlar kumanda eder ve her elektromiknatis tek bir zile seri baglidir.
Numaratör tesisatinda numaratör, kapici veya hizmetli odasinda, butonlar ise binalarda daire içinde, resmi dairelerde ise yönetici odasinda bulunur. Kapici yada hizmetliyi çagirmak isteyen kisi, numaratör butonuna basarak kapici odasindaki zili çalarken kendisine ait olan numaraninda, numaratör ekranina düsmesini saglar. Zilin çalmasi ile çagirildigini anlayan hizmetli, numaratöre bakarak kim tarafindan çagrildigini anlamis olur. Numaratör kurma kolu yardimi ile düsen numarayi yerine kaldirdiktan sonra hizmeti yerine getirmek üzere gider, bu arada kendisi baskalari tarafindan aranmissa döndügünde numaratöre bakarak bunu
anlayabilir.


4.6. Refkontak
4.6.1. Görevi


Çocuk bakim evleri, kütüphane, hastane, okul gibi sessizligin önemli oldugu yerlerde
çagirma ve bildirim amaçli olarak, isikli çagirma (refkontak) tesisatlari kullanilir.

4.6.2. Çalisma Prensibi

Refkontak tesisati role, çagirma butonu, söndürme butonu ve iki adet sinyal lambasindan meydana gelmektedir. Role ve söndürme butonu çagriyi yapan kisinin odasinda, çagirma butonu kisinin hemen yaninda bulunur. Sinyal lambalarindan biri, çagriyi yapan kisinin odasinin koridora bakan kisminin üstüne, digeri ise çagrilan görevlinin bekledigi yere konulur.
Görevliyi çagirmak için çagirma butonuna basilir. Bu durumda role bobinine enerji
uygulanir ve akim geçerek karsisindaki paleti çeker. Palete bagli kontak kapandigindan refkontak lambalari yanar.
Butondan basinç kaldirildiginda bobin enerjisi kesilerek paleti birakir; fakat palet
tirnaga takili bulundugundan kontak açilmaz ve dolayisiyla lambalar yanmaya devam eder.
Görevli kisi bulundugu yerdeki lambanin yandigini görünce koridora çikar. Hangi kapinin üzerindeki lamba yaniyorsa o odadan çagrildigini anlar ve odaya gider. Oda içerisine girerek görevini yaptiktan sonra, yine oda içerisinde bulunan söndürme butonuna basar, tirnaktan
kurtulur. Böylece sinyal lambalari söner ve role tekrar ilk çalisma durumuna döner.
Günümüzde elektronik refkontaklarda üretilmektedir. Elektronik refkontaklarda mekanik role tirnak düzenegi yoktur. Üzerinde lamba, zil, söndürme butonu (Off), çagirma butonu (On) ve 24 Volt gerilim baglanti klemensleri bulunur.

4.7. Diyafon
4.7.1. Görevi


Diyafon tesisatlari günümüzde numaratör ve refkontak tesisatinin kullanildigi yerlerde alternatif olarak kullanilmaktadir. Diyafonda çagiran ve çagrilan kisiler birbirlerinin sesini duyduklarindan, daha kolay iletisim kurulmakta ve zamandan tasarruf saglanmaktadir.
Günümüzde görüntülü diyafonlarda kullanilmaktadir.

4.7.2. Çalisma Prensibi

Diyafon tesisatlarinda bir merkez ünitesi ve ona baglisube üniteleri bulunmaktadir.
Merkez ünitesinin üzerinde her üniteye ait bir buton bulunur. Konusulmak istenen sube ünitesinin anahtari kapatildiktan sonra, konusma butonuna basilarak gerekli ses mesaji subeye ulastirilir. Merkeze baglisubelerin tamami merkezle ayri ayri görüsebilir. Diyafonlar en çok çay ocaklari, bürolarda, okullarda, imalathanelerde kullanilmaktadir. Diyafonlar gelistirilerek apartman zil tesisatlari ile birlikte kullanilmaya baslanmistir.

ANAYASAL HAK VE SORUMLULUKLAR

Anayasalar toplumlarin temel hukuk kaynaklaridir.
Her bireyin kendi toplumunun anayasasini bilmesi gerekmektedir. Anayasamizin özelliklerini bilmek bizi nasil bir toplumda yasadigimiz hakkinda da aydinlatir.
Anayasal temel hak ve sorumluluklarimizi bilirsek kendimizi hukuk kurumlari karsisinda çaresiz hissetmeyiz. Anayasal hak ve sorumluluklarini bilen bir vatandas, haklarini hiç kimseye ve hukuk da dahil hiçbir kuruma çignetmez. Anayasal bilgiye sahip olan bir birey, dogustan sahip oldugu Anayasal temel hak ve hürriyetlerinin kendisine verilmesinin engellendigi durumlarda bu haklarini elde etmenin yollarini bilir. Haksizliga ugradiginda; adaletin saglanmasi için mahkemelere basvurabilir. Bu bakimdan temel hak ve sorumluluklarini bilen bir vatandas her zaman daha bilinçli bir yasam sürme sansina sahiptir.
Bu nedenlerle T.C. vatandasi olarak T.C. Anayasasi hakkinda bilgi sahibi olmamiz gerekmektedir.


1. ANAYASAL ILKELER VE HAKLAR
1.1. Anayasal Ilkeler


Türkiye Cumhuriyeti Anayasasinin temel ilkeleri baslangiç kismi ile birinci kisimdan anlasilabilir. Anayasamiz “Cumhuriyetinin nitelikleri” basligi altinda “Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanisma ve adalet anlayisi içinde, insan haklarina saygili, Atatürk Milliyetçiligine bagli, baslangiçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir” seklindeki açiklamasiyla Türkiye Cumhuriyeti Anayasasinin Temel Ilkelerini saymistir ( Any. M.2 ).

1.1.1. Atatürk Milliyetçiligine Bagli Devlet Ilkesi

Kurtulus Savasi ile birlikte Türk Milliyetçiligi; irkçi olmayan, ölçülü, barisçil, insancil ve Misak-i Milli sinirlari içinde kalan bir ideoloji (düsünce bilimi) olarak gelismistir.
Atatürk Milliyetçiligi olarak da anilan Türk Milliyetçiligi; bütün fertlerini, kederde, kivanç ve tasada ortak, bölünmez bir bütün halinde, milli suur ve ülküler etrafinda toplayan bir düsünce biçimidir. Ayni zamanda milletimizi dünya milletler ailesinin esit haklara sahip serefli bir üyesi olarak millî birlik ruhu içinde daima yüceltmeyi amaçlayan bir harekettir.
Atatürk Milliyetçiligi, irk, din, dil ayirimi yapilmaksizin, Türk vatan ve milletinin bölünmez bir bütün oldugu, Türk Devletine vatandaslik bagiyla bagli olan herkesin Türk sayilacagi inancina dayanir.

1.1.2. Demokratik Devlet Ilkesi

Demokratik devlet, halkin devlet yönetimine katilmasi esasina dayanan devlet demektir.
Bu ilke dogrultusunda Devleti yönetecek organlar millet tarafindan dogrudan dogruya ya da dolayli olarak seçilerek is basina gelecekler ve çesitli siyasal partiler çesitli siyasi, görüs ve egilimleri temsil etme yetkisine sahip olacaklardir (Any. M. 68/ 2 ). Bu nedenle Anayasa, siyasal partileri siyasal hayatin vazgeçilmez unsuru olarak kabul etmistir.
Vatandaslarin kanun çerçevesinde seçme ve seçilme haklarina sahip olmalari; seçimlerin serbest, esit, tek dereceli, genel ve gizli oy, açik sayim ve döküm esaslarina göre yapilmasi da Demokratik Devlet Ilkesinin geregidir(Any. M.67).

1.1.3. Hukuk Devleti Ilkesi

Hukuk devleti, devletin bütün eylem ve islemlerinin hukuk kurallarina dayandigi
ve vatandaslarin da hukuki güvenlik içinde oldugu bir sistemdir.
Hukuk devleti, vatandaslarin temel hak ve ödevlerinin güvenceye baglandigi, yasalarin anayasaya uygun oldugu ve bunun denetlendigi, herkesin tâbi oldugu kurallarin ayni oldugu, yönetimin hukuka uygun davrandigi devlettir.
Hukuk devletinin saglanabilmesi için bazisartlarin gerçeklesmesi gerekir. Bu sartlardan ilki, ‘‘yürütmenin yargisal denetimidir’’. Kisi hak ve hürriyetleri tarih boyunca yürütme organi tarafindan ihlal edilmistir. Yürütme islemlerinin keyfilikten kurtarilabilmesi için yürütme islemlerinin yargisal denetimi sarttir.
Hukuk devletinin saglanabilmesi için gerekli diger sartlar ise, ‘‘yasama islemlerinin yargisal denetimi ve yargi bagimsizligidir’’. Anayasa, yasalarin anayasaya uygunlugunu denetlemek için Anayasa Mahkemesine yer vermistir yargi bagimsizligi ise yargi organlarinin yasama ve yürütme organlari karsisinda bagimsiz olmasi ve karar verirken kimseden emir almamasidir.

Anayasaya baktigimizda yürütmenin her türlü eylem ve islemlerinin yargisal denetime açik oldugunu ve temel hak ve özgürlüklerin ve bunlarin hangi durumlarda sinirlandirilabileceginin Anayasada yer aldigini, yasalarin anayasaya uygunlugunu denetleyen Anayasa Mahkemesinin varoldugunu ve yarginin bagimsiz oldugunu görürüz (Any. M. 12-138-146).

1.1.4. Laik Devlet Ilkesi

Laiklik ilkesinin, din hürriyeti ve din ve devlet islerinin ayriligi olmak üzere iki boyutu bulunmaktadir.
Din hürriyeti, inanç ve ibadet hürriyetlerini kapsamaktadir. Inanç hürriyeti, herkesin diledigi inanç ve hürriyete sahip olabilecegini ya da hiçbir dini inanca sahip olmayabilecegini ifade eder. Ibadet hürriyeti ise; kisinin, inandigi dinin gereklerini yani ibadet, ayin ve törenlerini serbestçe yapabilmesidir. Anayasamizda, inanç hürriyeti hiçbir sinirlamaya tâbi olmaksizin kisilere taninmistir. Anayasamizin 24. maddesinin birinci fikrasina göre, “ Herkes, vicdan, dini inanç ve kanaat hürriyetine sahiptir”. Anayasamiz, ibadet hürriyetinin, Anayasa’nin 14’üncü maddesinde sayilan, devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlügünü bozmayi ve insan haklarina dayanan demokratik ve lâik Cumhuriyeti ortadan kaldirma amaçlariyla kötüye kullanilmasini yasaklamistir.
Laikligin din ve devlet islerinin ayriligini belirten ikinci boyutu ise, din kurumlarinin devlet görevlerini, devlet kurumlarinin da dini görevleri yerine getiremeyecegini, bunlarin birbirlerinden ayri olacagini ifade etmektedir. Laik bir sistemde devlet bütün din mensuplarina esit davranir. Laik sistemde resmi bir devlet dini olmaz. Devlet kurumlari din kurumlarini etkileyemeyecegi gibi, din kurumlari da devlet kurumlarini etkileyemez. Laik bir toplumda devlet isleri dinî bir temele oturtulamaz. Nihayet laik sistemlerde din kurumlariyla devlet kurumlarinin ayrilmis olmasi gerekir. Fakat “laiklik” dinsizlik demek degildir. Bu nedenledir ki, devletin dini inanç ve ibadetlere karismamasi, onlari engellememesi ve engel olmaya çalisanlari önlemesi de gerekir.
Kisaca belirtmek gerekirse, Türkiye Cumhuriyeti Devletin’in temel ilkelerinden biri olan laiklik:
• Din ve mezhep ayrimi yapmayan,
• Resmi bir dini bulunmayan,
• Din kurallari ile yönetilmeyen,
• Din hizmetlerini de bir kamu hizmeti olarak kabul eden,
• Devlet ve hukuk kurallarini din kurallarindan arindiran bir devlet düzenidir.


1.1.5. Sosyal Devlet Ilkesi

Sosyal devlet, fertlerin sosyal durumlariyla ilgilenen, onlara asgari bir hayat düzeyi saglamayi, sosyal adalet ve sosyal güvenligi gerçeklestirmeyi ödev sayan devlettir. Sosyal devlet, devletin, sosyal barisi ve sosyal adaleti saglamak amaciyla sosyal ve ekonomik hayata aktif olarak müdahalesini gerekli gören bir anlayistir. Sosyal devletin en belirgin özellikleri, kisiyi ekonomik hayatta yalniz birakmamasi, ekonomik hayata müdahale etmesi, herkes için insanlik onuruna yarasir bir hayat seviyesi saglamaya yönelik bir devlet biçimi olmasidir. Sosyal devlet, sosyal adaleti gerçeklestirmek, bireyin ve toplumun refahini saglamak ve sosyal güvenligi olusturmak amaçlarini tasir.
Sosyal devletin ana ögelerinden biri millî geliri artirmak; bunun için yatirim yapmak, sosyal adalet kurallari içinde kalkinmayi saglamaktir. Sosyal devletin ana ögelerinden digeri millî gelirin adaletli dagilimini saglamaktir. Sosyal devletin bir baska ögesi özgürlüklerin gerçeklesmesi için maddi imkân saglamaktir. Bir diger sosyal devlet ögesi ise bireyleri sosyal güvenlige kavusturmaktir.

1.1.6. Insan Haklarina Saygili Devlet Ilkesi

Günümüzde insanlarin sahip olduklari temel haklar, çesitli uluslararasi antlasma ve bildirilerde; örnegin Birlesmis Milletler Insan Haklari Evrensel Beyannamesinde açikça gösterilmistir. Bu beyannamedeki ilkeler, günümüzde demokrasiye bagli bütün toplumlarca taninip benimsenmistir.

Anayasamiz, insanlarin insan olmaktan kaynaklanan temel hak ve hürriyetlerden faydalanacaklarini açiklamistir. Anayasamizin 2. maddesinde Türkiye Cumhuriyeti “Insan haklarina saygili bir devlettir” ifadesi yer almaktadir.
Insan haklari kavrami, bütün insanlara taninmasi gereken ideal hak ve hürriyetleri kapsamaktadir. Insan haklarina, doktrinde “Temel Haklar” dendigi de görülür.
Temel haklar, Anayasamizin “kisinin haklari ve ödevleri” bölümünde düzenlenen koruyucu haklarla, “sosyal ve iktisadî haklar” basligini tasiyan bölümünde düzenlenen isteme haklari ve “siyasal haklar ve ödevler” basligi altindaki bölümde düzenlenen katilma haklarindan olusmaktadir.

1.1.7. Esitlik Ilkesi

Esitlik ilkesi Anayasanin 10. maddesinde düzenlenmistir. Bu maddeye göre, “Herkes, dil, irk, renk, cinsiyet, siyasi düsünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrim gözetilmeksizin kanun önünde esittir. Hiçbir kisiye, aileye, zümreye veya sinifa ayricalik taninamaz. Devlet organlari ve idare makamlari bütün islemlerinde kanun önünde esitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadir” ( AY. Mad. 10 ).

1.1.8. Kuvvetler Ayriligi Ilkesi

Hukuk devleti olabilmek için, kuvvetler ayriligi ilkesinin uygulanmasi, yani yasama, yürütme ve yargi organlarinin birbirinden ayrilmasi gerekmektedir. Son yüzyilda devlet içindeki güçlerin bir elde toplanmasini önleme egilimi gelismistir. Çünkü devlet içindeki güçlerin, özellikle yargi gücü ile yürütme görevinin ya da yasama ile yürütmenin bir elde toplanmasi, hukuk devletinin varligini tehlikeye düsürebilir.
Anayasamiz kuvvetler ayirimi ilkesini benimsemistir.

Anayasamizda kuvvetler ayirimi ilkesi “devlet organlari arasinda üstünlük siralamasi anlamina gelmeyip, belli devlet yetkilerinin kullanilmasindan ibaret ve bununla sinirli medeni bir is bölümü ve is birligi” seklinde ifade edilmektedir. Üstünlük ise Anayasa ve kanunlarda mevcuttur. “Anayasanin üstünlügü ilkesi”ne göre; Anayasa daima diger kanunlarin üstünde yer alir. Anayasanin üstünlügü ilkesi kanunlarin ve diger hukuk kurallarinin anayasaya aykiri olamayacagi anlamina da gelir.

1.2. Anayasal Haklar (Temel Hak ve Hürriyetler)

Insan haklari; dil, din, irk, cinsiyet, ekonomik ve sosyal durum gibi hiçbir ayrim yapilmaksizin bütün insanlarin yalnizca insan olmalari nedeniyle sahip olduklari haklardir.
Bu haklar bireye devlet tarafindan bagislanmis degildir. Devletin görevi; bu haklari korumak ve güvence altina almaktir.
Insan haklari kavrami, çok kapsamlidir. Bütün insanlara taninmasi gereken ideal hak ve hürriyetleri de içine alir.

Anayasamiz, Insan haklarini “Temel Haklar ve Ödevler” basligi altinda düzenlemistir.

Anayasamiz bir yandan “herkesin kisiligine bagli, dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez, temel hak ve hürriyetlere” sahip oldugunu belirterek özgürlük anlayisini ortaya koymustur.
Diger yandan ise Anayasamiz “kisinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal, hukuk devleti ve adalet ilkeleri ile bagdasmayacak sekilde sinirlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldirmayi, insanin maddi ve manevi varliginin gelismesi için gerekli sartlari hazirlamayi” devletin görevlerinden sayarak temel haklar ve hürriyetler konusunda özgürlestirme anlayisini benimsemistir.
Anayasa, Temel Hak ve Hürriyetleri, haklarin niteliklerine göre, üç grupta düzenlemistir. Bunlar; “Kisinin haklari ve ödevleri (koruyucu, olumsuz statü haklari)” “Sosyal ve ekonomik haklar ve ödevler( isteme, olumlu statü haklari)”, “siyasi haklar ve ödevler( katilma, aktif statü haklari)”dir.

1.2.1. Kisinin Haklari ( Koruyucu, Olumsuz Statü Haklari)

Kisileri topluma ve devlete karsi koruyan hak ve özgürlüklere “koruyucu haklar” veya “olumsuz statü haklari” denilmektedir. Bu haklar, Anayasada “kisinin haklari ve ödevleri” basligi altinda düzenlenmistir. Bu haklarin gerçeklesmesi için devletin bu haklara karismamasi (olumsuz bir tutum içinde olmasi) gerekir.

Anayasamizda Kisinin Haklari bölümünde ele alinan koruyucu haklarin (olumsuz statü haklari) neler oldugunu inceleyelim:


• Kisi dokunulmazligi
Herkes, yasama, maddi ve manevi varligini koruma ve gelistirme hakkina sahiptir. (AY.Mad.17)
• Zorla çalistirma yasagi
Hiç kimse zorla çalistirilamaz. Angarya yasaktir. (AY. Mad.18)
• Kisi hürriyeti
Herkes, kisi hürriyetine ve güvenligine sahiptir. (AY. Mad.19)
• Özel hayatin gizliligi ve korunmasi
Herkes, özel hayatina ve aile hayatina saygi gösterilmesini isteme hakkina sahiptir.
Özel hayatin ve aile hayatinin gizliligine dokunulamaz. Kanunun gösterdigi haller disinda,
hiç kimsenin üstü, özel kâgitlari ve esyasi aranamaz ve bunlara el konulamaz (AY. M. 20 ).
• Konut dokunulmazligi
Hiç kimsenin konutuna dokunulamaz. Kanunun açikça gösterdigi hallerde, usulüne
göre verilmis hâkim karari olmadikça; gecikmesinde sakinca bulunan hallerde de kanunla yetkili kilinan mercinin emri bulunmadikça, kimsenin konutuna girilemez, arama yapilamaz ve esyasina el konulamaz (AY. M. 21).

• Haberlesme hürriyeti
Herkes haberlesme hürriyetine sahiptir. Haberlesmenin gizliligi esastir. (AY.Mad.22)
• Yerlesme ve seyahat hürriyeti
Herkes, yerlesme ve seyahat hürriyetine sahiptir (AY. M. 23).
• Din ve vicdan hürriyeti
Herkes, vicdan, dini inanç ve kanaat hürriyetine sahiptir.14. madde hükümlerine aykiri olmamak sartiyla ibadet, dini ayin ve törenlere katilmaya, dini inanç ve kanaatlerini açiklamaya zorlanamaz; dini inanç ve kanaatlerinden dolayi kinanamaz ve suçlanamaz. (AY. Mad.24)
• Düsünce ve kanaat hürriyeti
Herkes düsünce ve kanaat hürriyetine sahiptir. Her ne sebeple olursa olsun düsünce kanaatlerini açiklamaya zorlanamaz; düsünce ve kanaatleri sebebiyle kinanamaz ve suçlanamaz. (AY.Mad.25)
• Düsünceyi açiklama ve yayma hürriyeti
Herkes, düsünce ve kanaatlerini söz, yazi, resim veya baska yollarla tek basina veya toplu olarak açiklama ve yayma hakkina sahiptir. Bu hürriyet resmi makamlarin müdahalesi olmaksizin haber veya fikir almak ya da vermemek serbestligini de kapsar. ( AY. Mad. 26)
• Bilim ve sanat hürriyeti
Herkes, bilim ve sanati serbestçe ögrenme ve ögretme, açiklama, yayma ve bu alanlarda her türlü arastirma hakkina sahiptir. (AY.Mad.27)
• Basin hürriyeti
Basin hürdür. Sansür edilemez. Basimevi kurmak izin alma ve mali teminat yatirma sartina baglanamaz. Devlet, basin ve haber alma hürriyetlerini saglayacak tedbirleri alir. (AY.Mad.28)
• Süreli ve süresiz yayin hakki
Süreli ve süresiz yayin önceden izin alma ve mali teminat yatirma sartina baglanamaz. (AY. Mad.29)

• Basin araçlarinin korunmasi
Kanuna uygun sekilde basin isletmesi olarak kurulan basimevi ve eklentileri ile basin araçlari, suç aleti oldugu gerekçesiyle el konulamaz ve zoralim uygulanamaz veya isletilmekten alikonulamaz. (AY. Mad. 30)
• Kamu tüzel kisilerinin elindeki basin disi kitle haberlesme araçlarindan yararlanma hakki
Kisiler ve siyasal partiler, kamu tüzel kisilerinin elindeki basin disi kitle haberlesme ve yayim araçlarindan yararlanma hakkina sahiptir. (AY. Mad. 31)
• Düzeltme ve cevap hakki
Düzeltme ve cevap hakki, ancak kisilerin haysiyet ve sereflerine dokunulmasi veya kendileriyle ilgili gerçege aykiri yayinlar yapilmasi hallerinde taninir ve kanunla düzenlenir. (AY. Mad.32)
• Dernek kurma hürriyeti
Herkes önceden izin almaksizin dernek kurma ve bunlara üye olma ya da üyelikten çikma hürriyetine sahiptir. Hiç kimse bir dernege üye olmaya ve dernekte üye kalmaya zorlanamaz. (AY. Mad.33).
• Toplanti ve gösteri yürüyüsü hakki
Herkes önceden izin almadan, silahsiz ve saldirisiz toplanti ve gösteri yürüyüsü düzenleme hakkina sahiptir. (AY. Mad.34)
• Mülkiyet hakki
Herkes, mülkiyet ve miras haklarina sahiptir. (AY. Mad.35)
• Hak arama hürriyeti
Herkes, mesru araç ve yollardan faydalanmak suretiyle yargi mercileri önünde davaci ve davali olarak iddia ve savunma hakkina ile adil yargilama hakkina sahiptir (AY. Mad. 36)
• Kanuni hâkim güvencesi
Hiç kimse kanunen tâbi oldugu mahkemeden baska bir merci önüne çikarilamaz. (AY. Mad. 37)
• Suç ve cezalara iliskin esaslar
Kimse, islendigi zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadigi bir fiilden dolayi cezalandirilamaz, kimseye suçu isledigi zaman kanunda o suç için konulmus olan cezadan daha agir bir ceza verilemez. Suçlulugu hükmen sabit oluncaya kadar, kimse suçlu sayilamaz. (AY. Mad.38)

• Ispat hakki
Kamu görev ve hizmetinde bulunanlara karsi, bu görev ve hizmetin yerine getirilmesiyle ilgili olarak yapilan isnatlardan dolayi açilan hakaret davalarinda, sanik, isnadin dogrulugunu ispat hakkina sahiptir. (AY. Mad.39)
• Temel haklarin korunmasi
Anayasa ile taninmis hak ve hürriyetleri ihlâl edilen herkes, yetkili makama geciktirilmeden basvurma imkâninin saglanmasini isteme hakkina sahiptir. (AY. Mad.40)

1.2.2. Sosyal ve Ekonomik Haklar ( Isteme, Olumlu Statü Haklari)

Kisilerin toplumdan ve devletten isteyebilecekleri haklara, “isteme haklari” veya olumlu statü haklari” denilmektedir. Bu çesit haklar Anayasanin “sosyal ve ekonomik haklar ve ödevler” basligi altinda yer almaktadir.
Isteme haklari devletten olumlu bir davranis, bir hizmet ve yardim isteme imkânlarini taniyan haklardir. Devletin bu haklarin saglanmasi için hareketsiz kalmasi degil, aksine olumlu faaliyetlerde bulunmasi gerekir.
Anayasamizda Sosyal ve Ekonomik Haklar bölümünde ele alinan isteme haklarinin (olumlu statü haklari) neler oldugunu inceleyelim:
• Ailenin korunmasi
Aile Türk toplumunun temelidir ve esler arasinda esitlige dayanir.. Devlet, ailenin huzur ve refahi ile özellikle ananin ve çocuklarin korunmasi ve aile planlamasinin ögretimi ile uygulanmasini saglamak için gerekli tedbirleri alir, teskilati kurar. ( AY.Mad. 41).

• Egitim ve ögrenim hakki
Kimse, egitim ve ögrenim hakkindan yoksun birakilamaz. (AY. Mad.42)
• Kiyilardan yararlanma
Kiyilarla sahil seritlerinin kullanilis amaçlarina göre derinligi ve kisilerin bu yerlerden
yararlanma imkân ve sartlari kanunla düzenlenir. (AY. Mad.43)
• Toprak mülkiyeti
Devlet, topragin verimli olarak isletilmesini korumak ve gelistirmek, erozyonla
kaybedilmesini önlemek ve topraksiz olan veya yeterli topragi bulunmayan çiftçilikle ugrasan köylüye toprak saglamak amaciyla gerekli tedbirleri alir. (AY. Mad.44)
• Tarim, hayvancilik ve bu üretim dallarinda çalisanlarin korunmasi
Devlet, tarim arazileri ile çayir ve meralarin amaç disi kullanilmasini ve tahribini önlemek, tarimsal üretim planlamasi ilkelerine uygun olarak bitkisel ve hayvansal üretimi artirmak amaciyla, tarim ve hayvancilikla ugrasanlarin isletme araç ve gereçlerinin ve diger girdilerinin saglanmasini kolaylastirir. (AY. Mad.45)
• Kamulastirma
Devlet ve kamu tüzel kisileri; kamu yararinin gerektirdigi hallerde, karsiliklarini pesin ödemek sartiyla, özel mülkiyette bulunan tasinmaz mallarin tamamini veya bir kismini, kanunla gösterilen esas ve usullere göre, kamulastirmaya ve bunlar üzerinde idari irtifaklar kurmaya yetkilidir. (AY. Mad.46)
• Devletlestirme
Kamu hizmeti niteligi tasiyan özel tesebbüsler, kamu yararinin zorunlu kildigi hallerde devletlestirilebilir. (AY. Mad.47)
• Çalisma ve sözlesme hürriyeti
Herkes, diledigi alanda çalisma ve sözlesme hürriyetlerine sahiptir. Özel tesebbüsler
kurmak serbesttir. (Ay. Mad. 48)
• Çalisma hakki
Çalisma herkesin hakki ve ödevidir. (Ay. Mad. 49)
• Çalisma sartlari ve dinlenme hakki
Kimse, yasina, cinsiyetine ve gücüne uymayan islerde çalistirilamaz.
Dinlenmek, çalisanlarin hakkidir. (AY. Mad. 50)

• Sendika kurma hakki
Isçiler ve isverenler, üyelerinin çalisma iliskilerinde, ekonomik ve sosyal hak ve
menfaatlerini korumak ve gelistirmek için önceden izin almaksizin sendikalar ve üst
kuruluslar kurma hakkina sahiptirler. (AY. Mad. 51)
• Toplu is sözlesmesi hakki
Isçiler ve isverenler, karsilikli olarak ekonomik ve sosyal durumlarini ve çalisma sartlarini düzenlemek amaciyla toplu is sözlesmesi yapma hakkina sahiptir. (AY. Mad. 53)
• Grev hakki ve lokavt hakki
Toplu is sözlesmesinin yapilmasi sirasinda, uyusmazlik çikmasi halinde isçiler grev hakkina sahiptirler. Bu hakkin kullanilmasininve isverenin lokavta basvurmasinin usul ve sartlari ile kapsam ve istisnalari kanunla düzenlenir. (AY. Mad. 54)
• Ücrette adalet saglanmasi
Devlet, çalisanlarin yaptiklari ise uygun adaletli bir ücret elde etmeleri ve diger sosyal
yardimlardan yararlanmalari için gerekli tedbirleri alir. (AY. Mad. 55)
• Saglik hizmetleri ve çevrenin korunmasi
Herkes, saglikli ve dengeli bir çevrede yasama hakkina sahiptir.
Çevreyi gelistirmek, çevre sagligini korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaslarin ödevidir. (AY. Mad. 56)
• Konut hakki
Devlet, sehirlerin özelliklerini ve çevre sartlarini gözeten bir planlama çerçevesinde konut ihtiyacini karsilayacak tedbirleri alir, ayrica toplu konut tesebbüslerini destekler( AY. Mad. 57).
• Gençligin korunmasi
Devlet, istiklâl ve Cumhuriyetimizin emanet edildigi gençlerin pozitif ilimin isiginda,
Atatürk ilke ve inkilaplari dogrultusunda ve Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlügünü ortadan kaldirmayi amaç edinen görüslere karsi yetisme ve gelismelerini saglayici tedbirleri alir. (AY. Mad. 58)
• Sporun gelistirilmesi
Devlet her yastaki Türk vatandaslarinin beden ve ruh sagligini gelistirecek tedbirleri alir, sporun kitlelere yayilmasini tesvik eder. (AY. Mad. 59)
• Sosyal güvenlik hakki
Herkes sosyal güvenlik hakkina sahiptir.
Devlet, bu güvenligi saglayacak gerekli tedbirleri alir ve teskilati kurar. (AY. Mad. 60)

• Sosyal güvenlik bakimindan özel olarak korunmasi gerekenler
Devlet, harp ve vazife sehitlerinin dul ve yetimleriyle, malul ve gazileri korur ve toplumda kendilerine yarasir bir hayat seviyesi saglar. (AY. Mad. 61)
• Yabanci ülkelerde çalisan Türk vatandaslari
Devlet yabanci ülkelerde çalisan Türk vatandaslarinin aile birliginin, çocuklarinin egitiminin, kültürel ihtiyaçlarinin ve sosyal güvenliklerinin saglanmasi, anavatanla baglarinin korunmasi ve yurda dönüslerinde yardimci olunmasi için gereken tedbirleri alir (AY. Mad. 62 ).
• Tarih, kültür ve tabiat varliklarinin korunmasi
Devlet, tarih, kültür ve tabiat varliklarinin ve degerlerinin korunmasini saglar. (AY. Mad. 63)
• Sanatin ve sanatçinin korunmasi
Devlet, sanat faaliyetlerini ve sanatçiyi korur. (AY. Mad. 64)
• Devlet, sosyal ve ekonomik alanlarda,
Anayasa ile belirlenen görevlerini, bu görevlerin amaçlarina uygun öncelikleri gözeterek mali kaynaklarinin yeterliligi ölçüsünde yerine getirir. (AY. Mad. 65)

1.2.3. Siyasi Haklar ( Katilma, Aktif Statü Haklari)

Kisinin devlet yönetimine katilmasini saglayan haklara, “katilma haklari” ya da “Aktif statü haklari” denilmektedir.
Bu haklar Anayasanin “siyasi haklar ve ödevler” bölümünde düzenlenmistir. Katilma haklarindan devlete vatandaslik bagi ile bagli olan kisiler yararlanmaktadir.
Anayasamizda Siyasal Haklar bölümünde ele alinan katilma haklarinin ( aktif statü haklari) neler oldugunu inceleyelim:

• Türk vatandasligi

Türk Devletine vatandaslik bagi ile bagli olan herkes Türk’tür. (AY. Mad. 66)

• Seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma haklari

Vatandaslar, kanunda gösterilen sartlara uygun olarak, seçme, seçilme ve bagimsiz olarak veya bir siyasi parti içinde siyasi faaliyette bulunma ve halk oylamasina katilma hakkina sahiptir. (AY. Mad. 67)


• Parti kurma, partilere girme ve partilerden çikma

Vatandaslar siyasi parti kurma ve usulüne göre partilere girme ve partilerden ayrilma hakkina sahiptir. Parti üyesi olabilmek için 18 yasini doldurmus olmak gerekir. (AY. Mad. 68)

• Siyasî partilerin uyacaklari esaslar

Siyasî partilerin faaliyetleri, parti içi düzenlemeleri ve çalismalari demokrasi ilkelerine uygun olur. Bu ilkelerin uygulanmasi kanunla düzenlenir (AY. Mad. 69 ).

• Kamu hizmetlerine girme hakki

Her Türk, kamu hizmetlerine girme hakkina sahiptir.
Hizmete alinmada, görevin gerektirdigi niteliklerden baska hiçbir ayrim gözetilemez.
(AY. Mad. 70)

• Mal bildirimi

Kamu hizmetine girenlerin mal bildiriminde bulunmalari ve bu bildirimlerin tekrarlanma süreleri kanunla düzenlenir. (AY. Mad. 71)

• Dilekçe hakki

Vatandaslar ve karsilikllik esasi gözetilmek kaydiyla Türkiye’de ikamet eden yabancilar, kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve sikayetleri hakkinda, yetkili makamlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisine yazili basvurma hakkina sahiptir. (AY. Mad. 74)

2. ANAYASAL ÖDEVLER TEMEL HAK VE HÜRRIYETLERIN SINIRLANDIRILMASI
KORUNMASI
2.1. Anayasal Ödevler


Anayasamiz temel hak ve hürriyetlerin korunmasi, kullanilabilmesi imkânlarinin hazirlanmasi bakimlarindan Devlete çesitli ödevler yüklemistir. Devlet, temel hak ve özgürlüklerin saglanmasi konusunda kendi üzerine düsen sorumluluklari yerine getirmekle beraber Türk vatandaslarina da bu konuda çesitli ödevler yüklemistir. Türk vatandaslarina düsen görev bu ödevlerini geregi gibi ve zamaninda yerine getirmektir. Devletten bekledigimiz sorumluluklarin yerine getirebilmesi için bizim de bu ödevlerimizi yerine getirmemiz kaçinilmazdir.


2.1.1. Vergi

Vatandaslarin devletten bekledigi hizmetler ve devletin kendiliginden yapmasi gereken pek çok görev ve sorumluluklari vardir. Devletin bu görevlerini yapabilmesi için, çesitli gelir kaynaklarina ihtiyaci vardir. Devletin gelir kaynaklarindan en önemlilerinden birisi de vergilerdir.
Vergi ödevi: Vatandasin vergi ödeyerek kamu giderlerinin karsilanmasina katilmasidir. Vergi ödevi, temel vatandaslik görevlerinden biri olarak Anayasamizda belirtilmistir. “ Herkes, kamu giderlerini karsilamak üzere, mali gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür” denilmektedir ( AY. Mad. 73 ).

“Vergi, resim, harç ve benzeri malî yükümlülükler kanunla konulur, degistirilir veya
kaldirilir” (AY. Mar. 73 ).

Her vatandasin kanunla belirtilmis vergi borcunu, eksiksiz ve zamaninda ödemesi devletin yükümlü oldugu çesitli kamu hizmetlerinin gerektigi gibi, yerine getirilmesi, Belediye hizmetlerinin yürütülmesi, millî amaçlarin gerçeklestirilebilmesi bakimindan büyük önem tasir. Vergi vermekten kaçinan vatandas, kamu hizmetlerini aksatabilecek bir harekette bulundugunu, Türk devletine ve milletine karsi olan görevlerini yerine getirmekte agir kusur isledigini bilmelidir.
Baskalarina olan özel borçlarin yerine getirilmemesi nasil ki dürüstlükle bagdasmayan bir davranis ise, vergi borcunu gerektigi gibi ödememek de dürüstlüge uymayan, öteki vatandaslarin haklarinin çignenmesine yol açan bir harekettir.

2.1.2. Vatan Hizmeti

“Vatan hizmeti her Türkün hakki ve ödevidir”(AY.Mad.72). Bu hizmet genel anlamda, Türklerin yüzyillar boyunca en büyük fedakârlik ve baglilikla yerine getirmeyi bir vatan borcu olarak benimsedigi askerlik hizmetidir. Yeni Anayasamizda askerlik hizmetine “vatan hizmeti” denilmistir (AY. Mad. 72 ).
Anayasamizda,vatan hizmetinin silahli kuvvetlerde veya kamu kesiminde görev yaparak yerine getirilecegi belirtilmistir.
Vatan savunmasi için, gerek barista ve gerekse savasta var olmasi gereken kuvvet, süphesiz ordudur. Ordular, vatan için ölmeye hazir olan Türk gençleri ile kurulur.
Türk gençligi geçmiste oldugu gibi günümüzde de bu serefli görevi yerine getirirken canini bile seve seve vermekten asla çekinmemektedir.


2.1. Oy Kullanma

Oy kullanma siyasal haklar içinde yer alan bir vatandaslik hakki ve ödevidir. Anayasamizin 67. maddesi “Vatandaslar, kanunda gösterilen sartlara uygun olarak, seçme, seçilme ve bagimsiz olarak veya bir siyasi parti içinde siyasi faaliyette bulunma ve halk oylamasina katilma hakkina sahiptir” diyerek oy kullanma hakkina isaret etmektedir.
Anayasamizda, on sekiz yasini dolduran her Türk vatandasinin seçme ve halkoylamasina katilma haklarina sahip oldugu belirtilmektedir.
Anayasamiza göre, seçimler ve halk oylamasi serbest, esit, gizli, tek dereceli, genel oy, açik sayim ve döküm esaslarina göre yargi yönetim ve denetimi altinda yapilir. Ayrica Anayasamizda, yurt disinda bulunan Türk vatandaslarinin oy hakkini kullanabilmeleri amaciyla kanun tarafindan uygulanabilir tedbirlerin belirlenecegi de ifade edilerek oy kullanma sartlarinin düzenlenmesinde gösterilen titizlik ortaya konulmustur.
Anayasamiza göre oy kullanma hakki kanunla düzenlenir. Anayasamizda oy kullanamayacak kisiler; silah altinda bulunan er ve erbaslar ile askeri ögrenciler, taksirli suçlardan hüküm giyenler hariç ceza infaz kurumlarinda bulunan hükümlüler seklinde belirtilmektedir.
Oy kullanma, kanunun belirttigi kosullara sahip olan her Türk vatandasinin yerine getirmesi gereken bir hak ve ödev olup, oy kullanmanin terk edilmesi vatandaslik ödevinin yerine getirilmemesi demektir. Bu ülkenin bir bireyi olarak seçim dönemlerinde kendi görüsümüzü ortaya koymak amaciyla oy kullaniriz. Oy kullanma hakkini terk eden vatandaslara çesitli yaptirimlar uygulanir.


2.1.4. Yasalara Uyma

Türkiye Cumhuriyetine vatandaslik bagi ile bagli olmak, kisinin anayasada ve kanunlarda taninan haklardan, hürriyetlerden yararlanmasini saglar. Buna karsilik, anayasa ve kanunlar vatandasi, anayasanin ve kanunlarin belirttigi görevleri yerine getirmekle yükümlü kilar.
Vatandasin millî birligi benimsemesi, bütün eylem ve düsünceleriyle desteklemesi, gelistirmesi, korumasi beklenir. Bunlar vatandaslik görevlerinin basinda gelir. Vatandaslar anayasa ve kanunlara saygili olmak, toplum düzenini ve kisiler arasi iliskileri düzenleyen bütün hukuk kurallarina uymakla yükümlüdür.
Anayasanin baslangiç bölümünde, kendilerinin hak ve hürriyetlerine kesin saygi gösterilmesini ve karsilikli sevgi, kardeslik, duygulari ile baris içinde huzurlu bir hayat isteme hakki, bütün vatandaslar için bir hak olarak taninmistir. Dolayisiyla, Türk vatandaslari birbirlerinin hak ve hürriyetlerine kesin saygi göstermekle, birbirlerinin baris içinde huzurlu bir hayat sürmesini bozacak davranislardan kaçinmakla yükümlü kilinmislardir.
Yine, Anayasamizin baslangiç kisminda belirtildigi üzere, vatandaslar millî birlige karsi hak ve görevlerde, nimet ve külfetlerde ortaktirlar. Görüldügü üzere; Türk vatandasi olmak bizlere sadece birtakim haklar getirmekle kalmiyor ayni zamanda oy verme, askere gitme, vergi verme, yasalara uyma gibi birtakim yükümlülükleri de beraberinde getirmektedir. Zira her nimetin bir külfeti vardir. Bu ülkenin evlatlari olarak bize düsen görevleri geregi gibi yerine getirebilirsek; Türk vatandasliginin bize getirecegi haklari da güvence altina almis oluruz.

2.2. Temel Hak ve Hürriyetlerin Sinirlandirilmasi
2.2.1. Kisisel Hürriyetin Önemi ve Kutsalligi


Kisisel hürriyet, insanin kendi serbest iradesiyle yapacagi seçimi ve verecegi karara göre, hiçbir engel ve sinir tanimaksizin hareket edebilme imkâni olarak tanimlanabilirse de toplum içinde yasayan ve yasamak zorunlulugunda olan insanin en genis anlamdaki bu tür kisisel hürriyete sahip olmasi düsünülemez, beklenemez.
Atatürk’e göre de medeni toplumlarda sözü edilen hürriyet, sinirsiz bir hürriyet degildir (YAZGAN. Gültekin Ticaret Liseleri Için Hukuk, Devlet Kitaplari, Istanbul, 1992 ).
Vatandaslar kisisel hürriyetlerini kullanirken devlet gücünü zayif düsürmemeye özen ve dikkat göstermelidirler. Kisisel haklarin kullanilmasini saglayacak ortami olusturmak ve sürdürmek devletin görevidir. Yani kisilerin hürriyeti devletin güvencesi altindadir. Devletin zayif düsmesi kisinin temel hak ve hürriyetlerinin korunmasini da tehlikeye düsürecektir.

Hürriyetler kanunla sinirlanabilir, keyfi olarak sinirlanmamalidir. Kamu iyiligi amaciyla hürriyetlerin bir kismindan vazgeçilebilir.
Kisisel hürriyetler hem toplum için, hem de kisiler için degerli ve kutsaldir. Toplum içinde kisisel hürriyetin bir ölçüde sinirlanmasi zorunludur. Kisisel hürriyete devlet faaliyetini zayiflatacak derecede genislik taninamaz. Çünkü güçsüz bir devlet kargasaya neden olacagindan dolayi kisisel hürriyetlerin daha fazla zarar görmesine neden olabilir. Bu konudaki en akilci yol kisisel hürriyetlerin kanunun uygun gördügü durumlarda ve kanunla kisitlanmasidir.

2.2.2. Anayasamizda Temel Hak ve Hürriyetlerin Sinirlandirilmasi

Anayasamiz, temel hak ve hürriyetlerin ancak yasa ile sinirlanabilecegi kuralini getirmistir. Temel hak ve özgürlükler, Anayasada açiklik olan hallerde ve Anayasanin öngördügü ölçüde sinirlandirilabilir.
Anayasamizin 13. maddesi ile genel ve özel iki türlü sinirlama öngörülmüstür. Genel sinirlama sebepleri; Temel hak ve hürriyetlerin, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlügünün millî egemenligin, Cumhuriyetin, milli güvenligin, kamu düzeninin, genel asayisin, kamu yararinin, genel ahlâkin ve genel sagligin korunmasi amaciyla yapilacagi belirtilmistir. Özel sinirlamanin ise anayasanin ilgili maddelerinde öngörülen özel sebeplerle, Anayasanin sözüne ve ruhuna uygun olarak yapilacagi ifade edilmektedir.
Anayasada 2001 yilinda yapilan degisiklikle, genel ve özel sinirlamalar kaldirilmis ve temel hak ve hürriyetlerin, “özlerine dokunulmaksizin” anayasanin ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bagli olarak ve ancak kanunla sinirlanabilecegi ve sinirlamalarin anayasanin özüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve laik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykiri olamayacagi belirtilmistir.
1961 Anayasasinda yer almis olan temel hak ve hürriyetlerin sinirlandirilmasinin hakkin “özüne dokunulmadan” yapilmasi kurali, 2001 yilinda yeniden Anayasamizda yer almistir.

2.3. Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunmasi
2.3.1. Anayasamizda Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunmasi


Anayasamizda temel hak ve hürriyetlerin korunmasina iliskin kurallar su sekilde siralanabilir:
• Anayasa, hak arama hürriyeti adi altinda, herkese yargi yerleri önünde davaci ve davali olarak iddia ve savunmada bulunma hakkini tanimistir (AY. Mad. 36 ).
• Anayasa, dilekçe hakki taniyarak, kisilere dilek ve sikâyetlerini yetkili makamlara ve meclise yapabilme yolunu getirmistir ( AY. Mad. 74 ).

• Anayasa, bir yandan hiç kimsenin “tâbi oldugu mahkemeden” baska bir merci önüne çikarilmayacagini, diger yandan da ayni sonucu doguran “yargi yetkisine” sahip “olaganüstü merciler” kurulamayacagini öngörmüstür ( AY. Mad. 37 ).
• Temel hak ve hürriyetlerin korunmasinda önemli olan hususlardan biri de suç
ve cezalarin yasalligi ( Kanunda suç olarak tanimlanmayan bir fiilin suç sayilamayacagi ve kanunca belirlenmeyen bir cezanin verilemeyecegi ), suçsuzluk varsayimi ( Bir kisinin suçu ispat oluncaya kadar suçsuz olarak kabul edilir ), ceza sorumlulugunun kisiselligi (Cezayi ancak suç olusturan fiili isleyen kisi çeker ) vb. kurallardir ( AY. Mad. 38 ).

2.3.2. UluslarArasi Düzeyde Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunmasi
• Evrensel Düzeyde Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunmasi

Insan haklarini evrensel düzeyde koruyan uluslararasi antlasmalarin ilki 26. 6. 1945 tarihli ‘‘Birlesmis Milletler Antlasmasi’’dir. Bu antlasmada, insan haklarina ve temel hürriyetlerine inanç, saygi ve baglilik açiklanmistir. Toplumsal ilerleme ve daha iyi yasam standartlarini gerçeklestirme temel hedef olarak benimsenmistir.
‘‘Insan Haklari Evrensel Bildirisi’’ 10. 12. 1948’de kabul edilmistir. Bildiride, Insan haklari alanindaki gelismeye uygun olarak hem klasik haklara ( kisisel ve siyasal haklar ) hem de Sosyal ve ekonomik haklara genis ölçüde yer verilmistir. Fakat bu bildiri taraf olan ülkelere hiçbir hukuki yükümlülük getirmemistir. Daha sonra insan haklari alaninda kabul edilen antlasmalarin, katilan devletlere hukuki yükümlülükler getirmesine, baglayici olmasina dikkat edilmistir.
1966’da kabul edilen iki antlasma baglayici niteliktedir. Bunlardan ilki, Klasik haklari ve Temel hürriyetleri kapsayan ve bunlari daha etrafli bir sekilde düzenleyen “ Kisisel ve Siyasal Haklara Iliskin Uluslar Arasi Sözlesme”dir. Diger Sözlesme ise Sosyal ve ekonomik haklari içeren “Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara Iliskin Uluslararasi Sözlesme”dir.
Katilan devletlerin tek yükümlülügü, kendi ülkelerinde aldiklari tedbirleri ve bu alanda kaydedilen gelismeleri ekonomik ve sosyal konseye bildirmektir.
Türkiye her iki sözlesmeyi de 2000 yilinda imzalamistir. Birlesmis Milletler
bünyesinde, Insan haklarinin degisik yönlerine iliskin baska bildiri ve sözlesmeler de imzalanmistir. Bunlari; “soykirim suçunun önlenmesine ve cezalandirilmasina iliskin sözlesme”, “kadinlara karsi her türlü ayrimciligin ortadan kaldirilmasina iliskin sözlesme”, “çocuk haklari sözlesmesi”, “iskenceye ve diger zalimane, gayriinsani veya küçültücü muameleye ve cezaya karsi sözlesme”, “ her türlü irk ayriminin ortadan kaldirilmasina iliskin uluslararasi sözlesme” seklinde siralayabiliriz.
• Bölgesel Düzeyde Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunmasi

‘‘Avrupa Insan Haklari Sözlesmesi’’ Avrupa Konseyi üyelerince 1950’de kabul edilmistir. Sözlesme kapsami ve öngördügü koruma mekanizmasi açisindan özel bir önem tasimaktadir.
Türkiye sözlesmeyi 1954’te onaylamistir. Sözlesmede Kisi haklari ile Siyasal haklara yer verilmis, Sosyal ve ekonomik haklara ise yer verilmemistir.
Sözlesme hukukî açidan baglayicidir, sözlesmedeki haklarin uygulamada saglanip saglanmadigi etkili bir yargi denetimine tabi tutulmaktadir. Sözlesmenin yargi organi, ‘‘Avrupa Insan Haklari Mahkemesi’’dir. Avrupa Insan Haklari Mahkemesine bireysel olarak ya da devlet basvurusu yoluyla basvurulabilir.
Bu sözlesme ile kisiler, taraf devletin vatandasi olup olmadiklarina bakilmaksizin, Sözlesmede yer alan bir hakkin ihlal edildigini ve bunun magdurlari olduklarini ileri sürerek ilgili devleti sikâyet edebileceklerdir.
Avrupa Insan Haklari Sözlesmesi bölgesel nitelikli olmakla birlikte etkisi açisindan bakildiginda bu boyutu asmaktadir.
Bölgesel nitelik tasiyan diger bir sözlesme ise ‘‘Amerika Insan Haklari Sözlesmesi’’dir. Sözlesme 1978‘de yürürlüge girmistir. Sözlesmede klasik haklarla( Kisisel ve Siyasal Haklar ) birlikte, Ekonomik ve sosyal haklara da yer verilmistir. “Insan Haklari Komisyonu” ve yargi organi olarak ise kesin karar verme yetkisine sahip olan “Insan Haklari Mahkemesi” bulunmaktadir. Bireysel ve devlet basvurusu yapilabilir.
1981 yilinda ise ‘‘Afrika Insan ve Halklar HaklariSarti’’ kabul edilmistir. Afrika sarti, kitanin tarihsel ve sosyolojik özellikleri çerçevesinde; baris ve kalkinma gibi haklara yer veren, birey yerine grup üstünlügünü esas alan bir metindir.
Insan haklarina saygi gösterilmesini saglamaya yönelik bir baska önemli adim ise, 1975’te Helsinki’de “Avrupa Güvenlik ve Isbirligi Konferansi (AGIK) Sonuç Belgesi’’nin imzalanmasidir.
Taraf devletler, insan haklarina ve temel özgürlüklere saygi gösterilmesini; Avrupa güvenliginin ve is birliginin saglanmasi sürecindeki ortak ilkeler arasinda kabul etmektedir.
Bu konuda gerekli çabayi göstereceklerini ve uluslararasi sözlesmelerdeki yükümlülükleri yerine getireceklerini vurgulamaktadirlar.
Insan haklarinin bölgesel düzeyde korunmasi amaciyla gerçeklestirilen bir baska girisim ‘‘Avrupa Birligi Temel Haklar Sarti’’dir. 2000 yilinda Nice Zirvesinde kabul edilen sartta; kisisel haklar, ekonomik, sosyal ve kültürel haklar, dayanisma haklari ve vatandaslik haklari düzenlenmektedir.

SİNEME TV BİLGİSİ

Yapim Türleri
            Cine Film-  TV Film- TV Programi
Cine Filmde gernlerin çok fazla olmasi bize kaliteli ( pürüzzüs, mükemmel görüntü) verir. Ama Video’da bu söz konusu degildir.
            TV Filmini önce çekip sonra elektronik ortama aktarmak zorundayiz.
            TV Programi TV yapim programiyla üretilir. Elektronik ortamda olusturulur.
            CCTV- Closed Circuit Distrubition Pub Broadcasting ( Tv programi ikiye ayrilir).
Pre-Production (Ön Yapim Asamasi)
1.         Sinopsis
2.         Treatmant (mekanlar karakterler belirlenir. Genelde diyalog içermez).
3.         Senaryo
4.         Çekim senaryosu
5.         Story Board

Pre-production asamasinda belirlenmesi gereken 3 sey;
1)        Konu                         Yapimci
2)        Amaç                         Yönetmen
3)        Hedef kitle                Senarist
    Treatment’ta mekanlar karakterler, tahmini bütçe belirlenir. Genelde dialog kullanilmaz. Türkçe’de “Gelistirim Senaryosu” diyoruz.

    Story board çekim senaryosunun görsellestirilmis halidir.

Paranin en çok kullanildigi yer prodüksiyon asamasidir.

Post prodüksiyon=Kurgu

Prodüksiyon asasmasinda ses ve görüntü birlestirilir(yani kurgu yapilir.)


SINEMA / TV ALANINDA ÇALISANLAR
Yönetmen (her seyin sorumlusu yönetmendir.ortaya çikacak ürünün fikir babasidir.)
Yapimci(yapimci ayni zamanda yönetmen olabilir. Tam terside söz konusudur. Ancak yapimci ve yönetmen farkli kisilerse mükemmel bir uyum içerisinde çalismalari muhakkaktir. Yoksa ortaya çikan bir üründen söz edemeyiz.)

1)        Senarist(Scriet Writer)
2)        Dialogue Coach
3)        Görüntü Yönetmeni
1)        Dialogue Coach: bu insan, olamayan bir dönemi yazdigimizda, o senaryodaki dialoglari o dönemin diline uyarliyor.(Yüzüklerin Efendisi filminde konusulan elf dili gibi)
2)        Görüntü Yönetmeni: çerçeve içerisindeki bütün görsel düzenlemeden sorumlu olan insandir. Görüntü yönetmeni ve sanat yönetmeni birlikte çalismak zorunda. Görüntü yönetmeni yalnizca çerçevedeki görüntüden sorumludur.
Focus Puller: focus puller’lar kameramanlardan daha çok paar kazanirlar.100 metre kosularinda 10 sn kosan bir kosucu kameraya yaklastikça netliginin bozulmasi gerekmektedir. Ancak focus puller öyle bir ayarlama yapiyorki görüntüdeki kosucu hep net oluyor.
Sanat Yönetmeni: Görsel düzenleme, kopstüm, makyaj, küçük dekordan sorumludur.
Ses Ekibi: Hangi ortamda seslerin alinacagiyla ilgilenen insanlar
Gaffer: elektrikçi
Script Girl: Devamliligi kontrol ederler. Görüntü durdugunda nerede ne var, nasil duruyor bunlari tutan insanlardir.
Set Ekibi: isikçi, sanat yönetmeni, görüntü yonetmeni....vs. herkese yardim eden setin düzenlenmesine yardim eden insanlardir.
Wrangler: çoban. Hayvanlari egiten insanlar. Creme Bonjoure reklaminda evin içinden bakan inekleri falan bunlar egitiyor.
Resim Seçici: görüntüler arasi geçisi saglayan kisi.
Kayitçi:
Stüdyo Sefi:stüdyodaki her seyden sorumlu kisidir.
Filmin sonundaki yer kredi, basindaki yer jenerik.

ÇEKIM MEKANLARI
1)        STÜDYO
2)        IÇ MEKAN (INTERIOR LOCATION)
3)        DIS MEKAN(EXTERIOR LOCATION)
Sinirliliklar
a)        zaman
b)        para
c)         ekipman
bunlarin hepsi bir yapimi olustururken düsünmemiz gereken sinirliliklardir.


FILM KAMERASI
Kamera asistaninin en önemli özelliklerinden birisi magazine film kisa sürede takmasidir.(2-3 dk.)
Bir saniyede 24 film karesi pozlanir.
Film gate’e geldiginde sabitlenmesini saglayan tirnaklar “registration pin”dir.


VIDEO KAMERA
Renklerin toplandigi yer couple charge device(ccd)
Sync sinyali : es zamanlama yapan senkronizasyon sinyali. 0,3 V elektrik enerjisi olarak bulunuyor.

LENS/MERCEKLER
1-        Sabit odak uzaklikli
2-        Degisebilir odak uzaklikli olmak üzere ikiye ayrilir.

Sabit odak uzaklikli mercekler genis açili(50mm.’nin alti), dar açili(50mm.’nin üstü)ve normal yani 50mm. Mercekler olmak üzere üçe ayrilir.
            Net en yakin nesneyle net en uzak nesne arasindaki mesafeye “Alan Derinligi”denir.

Genis açili mercekler görüntü sanki daha uzaktaymis hissini verir.
Kameranin önenden yatay geçersen daha yavasmis gibi görünür.
Genis açilida kameraya dogru yürürsen daha hizliymis gibi görünür.

Dar Açili da odak uzakligi normal merceklerden daha uzundur. Mesela; 6 metredeki bir nesneyi dar açiliyla görmeye çalisirsa  3 metredeymis gibi gelir. Alan derinligi azalir. Iki nesne birbirine yklasir. Kameraya dogru dikey harekette yavaslar,yatay harekette hizlanir gibi gelir.
Geniste her sey netmis gibi dar açida ise netligi yakalamak zordur.
Normal açili mercek insan gözünün verdigi perspektif yigilmalari verebilen mercege verilen addir.
Zoom mercekler özellikle maçlarda, canli yayinlarda kullanilir.

FORMATLAR
FILM
8          mm. Tek perforeli ses izi(sessiz olup üzerine bir ses kaydedemiyorsunuz.)
16       mm. Çift perforeli(bir tek ses yolu var.)
Süper 16 mm. [16 mm.ye göre daha genistir. Genellikle bu kullanilir. 1 tek ses yolu var(track)]
35       mm. Çift perforeli [piyasada genellikle kullanilan film formatidir. 2 tane ses yolu vardir. Filmin üzerine kurgu esnasinda sesler kaydedebiliyoruz.(16 mm. Formatin iki kati)]
70       mm. (isiga daha duyarli, çerçevesi daha genis, daha büyük bir filme yansiyabilen film)
Film kameralari;  1-BL(blimp)
                             2-ST(stumph)motorun sesi disari çiktigi için dublaja ihtiyaç oluir.

                                               Genis             Normal                      Dar
8          mm. Film              .... 6,8mm                       12mm                        28mm....
16       mm. Film              ....8,12mm          25mm                        50mm....
35       mm. Film              ....12,25mm        50mm                        75mm....                  
70  mm. Film        ....25,50mm        100mm                      150mm.....


VIDEO FORMATI
*Composite Signal (Birlesik)
Y+C+Sync
Composite Signal’de kullanilan formatlar; Betamax, U-matic, 8mm

*Component Signal(Ayrisik) ; profesyonel sistemdir.
Component Signal’de kullanilan formatlar; Betacam, Digital Betacam, SVHS, Hi-8


TV kameralari ;
Stüdyo Kamerasi
Üstünde(gövdesinde)kayit bölümü yok,CCU(Camera Control Unit) dedigimiz bir sisteme bagli

EFB(Electronic Film Production);
Canli yayin arabasindan çikan kablolarin baglandigi kameralarin(betacam,dv sistemleri) içerisinde kayit ünitesi yok. O da arabanin içindeki cihaza bagli.

ENG(Electronic News Gathering);
Kameranin içerisinde veya gövdesinde kayit ünitesi var. B,r yere bagli degil.


ÇEKIM ÖLÇEKLERI
1) Çok Yakin Çekim(Close-up); Izleyicinin ilgisini yüze çekmek için yapilir. Karakteristik çözümlemeye girilir,tepki belirtilebilir çok yakin çekimde. Çok yakin çekimde, çerçeve yaparken kafayi kesiyoruz. Yani;
2) Göz  Çekim(Extreme Close-up); bu Close-up’tan daha yakindir.yani çerçevede;
3) Yakin Çekim; Burada kafa ve boyun görülür. Kafa boslugu veriyoruz.;
4)        Çok Yakin Çekim(Gögüs Çekim) Yakin çekime göre kafa boslugu artar. Omuzlar çerçeveye yerlestirilir. Gömlek cebine kadar görünür;
5)        Orta Çekim (Bel Çekim) Kafa boslugu biraz daha artar.
6) Orta Uzun Çekim(Diz Çekim) Kafa boslugu daha da artacak. Dizin hemen altindan kesiyoruz.
7) Uzun Çekim(Boy Çekim) Ayaktanda bosluk birakicaz. Kafa boslugunun yarisi kadar olacak
8) Çok Uzak Çekim(Genel Çekim) Çerçevenin içindeki kisi/nesne ‘nin çevresiyle iliskisi ortaya konur.


KAMERA HAREKETLERI
1)        OPTIK; Zoom hareketi
2)        ÇEVRINME; Pan(left-right), Tilt(up-down),detaylari verebilmek için pan hareketini kullaniriz.
3)        KAYDIRMA Truck/Track(in-out,up-down)

Ark hareketi; kameranin kendi ekseni etrafinda bir dönüs yaparak olusturdugu harekettir.
Saryo; kameranin üzerinde hareket ettigi raylar.
Flo Motion; 159 tane fotograf makinesi yerlestirilir. Makinalarin basina ve sonuna birer kamera yerlestirilir. Kamerayi kayda baslattigimiz anda makinalarin deklansörleride es zamanli olarak basililiyor. Bir olayin degisik açilardan çekilmis 159 fotografi kurguda birlesiyor ve sonuçta biz görüntüde ki objenin havada durup döndügünü görüyoruz. Tipki “Matrix” filmlerinde oldugu gibi.

Tripod Sistemleri;
Pedestal;                                                      pedestal hareketi; düsey alçalis,dikey yükselis

Dolphin;                                                      üç dört kisi ile kullanilir.

Jimmy Jeep; Dolphin’den  farki üzerinde elektronik olarak remote control’lerin olmasi. Bir diger farki; Dolphin’de kamerayi oturttugumuz yerin hareketli olmasi.

Steady Cam; kameramanin üzerine baglanir.
Fly Cam; helikopter gibi bir sey. Uzaktan kumanda ile kontrol ediliyor.

         Y                 +         C             =   0,7 V
Aydinlik Bilgisi        Renk Bilgisi

Y+C+SYNC= 1 V

Wafe form
--------------
Vetrescope
Görüntünün  volt’unun bu degerlerin üstüne çiktigini/altina indigini gördügümüz yer, görüntüde bir sorun oldugunu farkettigimiz yer/cihaz Wafeform’dur.
Vetrescope; Renk bilgisinin kontrol edildigi monitördür.

ISIK
5 Temel Özelligi
1)        Isigin siddeti/yogunlugu(Intensity)
2)        Isigin sertligi(Degree of hardness)
3)        Kamera ve nesneye göre isigin yönü
4)        Isik kaynaklarinin birbirlerine göre dengesi
5)        Renk isisi
1)Isigin Siddeti/yogunlugu ;Nesnenin üzerine düsen isik miktarina isigin siddeti ve yogunlugu denir.( Bu miktar ölçülebilir niteliktedir.)
lüksmetre: videodaki pozometredir.
1 lüks=1 metre çapi olan bir kürenin merkezine 1 mum yerlestirdigimizde, mumun küre duvarina düsürdügü isik siddetini ifade eder.
Isik siddeti bir de Watt ‘la ölçülür.
Isik uzaklastirilip, yakinlastirildigi zamanda siddeti degisir.
Çekim dilinde sert isik için “spot light”, yumusak isik içinse “flood light”kullanilir.
2)Isigin Sertligi; boyutu olustururken gölgedenyaralaniyoruz
Hard Light(sert isik)nesneye direk düsen isik
Soft Light(yumusak isik)isigi en direk yollarla nesneye düsen isik (isigi nesneye yansitarak ulastiriyoruz.)
Sert isigi verdigimizde yüzdeki tüm ayrintilari kaybedip keskin bir görüntü olusturuyoruz. Yumusaki sikta ise tüm ayrintilar ortaya çikiyor.
3)Kamera ve Nesneye göre isigin yönü
Key light’i nesne ile kamera arasindaki dogrusal çizgiye 45 derecelik bir açiyla yerlestiriyoruz.
Key light’in tam paraleline yine 45 derecelik bir açiyla fill light’i yerlestiriyoruz. Fill light’in soft light olmasi gerekiyor. Key light’in sertligini  yumusatmak için.
Back light neneyi bize üç boyutlu olarak tanitiyor. Fill light’tan daha sert , key light’tan daha az sert olmasi gerekiyor. Back light nesneyi fondan uzaklastirir.
*Backlight’in yerini degistirdigimizde fonu aydinlatiyoruz. Fona düsen gölgeleri yok ediyoruz background light’la. Üç boyut etkisi daha artiyor.
4) Isik kaynaklarinin dengesi
dengeyi olusturma sebebi estetik kaygidir. Isiklarin siddetini, miktarini, yogunlugunu filtreler sayesinde dengelememiz gerekir.
5) Renk isisi(Color Temperature)
Kelvin= Renk isisi sisteminin tanimlanmasi. (Renk isisi birimi)video kameranin göremedigi renkleri görür bu sistem.
Gün isigi (day light)=5500 derece kelvindir.
Yapay isik(tungsten)=3200 derece kelvindir
Evimizde kullandigimiz yapay isik ise 2700-2900 derece kelvindir.
Yapay isik ayrica “indoor”,gün isigi da “outdoor” diye tanimlaniyor.
Yapay isik daha çok kirmizi ve turuncu tonlari veriyor. Gün isigi da mavi yonu veriyor.
Beyaz ayari yaparken kameramizin filtresi 3200 derece kelvin yani tungsten ayarinda olacak.
Daylight film var elimizde tungsten ortaminda çekim yapacagiz. Bu durumda ya isik kaynaklarinin ya da kameranin önüne 80A filtre takariz. Daylight film kirmiziya daha duyarlidir. Tungsten film de maviye daha duyarli.
Video kameranin üstünde 3 filtre var.
1.         3200 derece kelvin
2.         5500 derece kelvin
3.         5500 derece kelvin  +1/3 ND(natural denstiy)[genelde yazin deniz kenarinda ya da kisin dagda karda kullaniriz.]

 1Þ3ND f-stop
 3 f-stopÞ9ND