Boğaz Köprüsü bisikletlere Açılsın

BASIN İŞLETMECİLİĞİ

Basin isletmelerinin tarihsel gelisim sürecine baktigimizda her zaman ekonomik bir boyutunun oldugunu görebiliriz. Gazete öncesi yazili haberlesme araçlari olan “haber mektuplari” Venedik’in ticaret limanlarinda dogmustur ve ticari konulari içermektedir. Ilk haber ajanslari da yine ticari bilgilerin iletilmesi için kurulmustur. Dogusundan günümüze basin isletmeleri diger ticari isletmeler gibi kar amaci güden isletmeler olarak faaliyetlerini sürdürmektedirler.
Baslangiçta yalnizca haber vermek amaciyla kurulmus olan basin isletmeleri artik siyasal ve ticari nitelikler kazanmistir; ancak basin isletmelerinin kendine özgü birtakim üretim faaliyetleri ve buna bagli olarak da ürünleri bulunmaktadir. Bu da diger isletmelerden ayiran en önemli özelligidir. Basin isletmesi kavrami gazete, dergi, radyo-tv gibi tüm haberlesme ve iletisim örgütlenmelerini kapsamaktadir.
Bu modülde size öncelikle ekonominin temel kavramlari ve basin isletmelerinin yapisi hakkinda temel bilgiler verilmistir. Bu bilgiler dogrultusunda bir basin isletmesinin nasil örgütlendigini, zamana karsi yarisan bu isletmelerin ürünlerini zamaninda ortaya çikarabilmek için nasil yönetildigini göreceksiniz.
Ayrica bu modül size basin isletmelerinde çalisanlarin konumlari ve görevleri
hakkinda yol gösterecektir.


1. EKONOMININ TEMEL KAVRAMLARI VE BASIN ISLETMECILIGI
1.1. Ekonominin Temel Kavramlari
1.1.1. Ekonomi


Günlük yasamimizda ve basin-yayin organlarinda ekonomi kavramini sik sik duyuyor
ve okuyoruz. Ekonomi kavraminin kökeni eski Yunancaya dayanmaktadir. “Ev idaresi”
anlamina gelen “oikonomia” sözcügü Latinceye “economia” olarak geçmis, Ingilizce
“economics”, Fransizca “economie” sözcügü dilimize “ekonomi” olarak yerlesmistir. Ayrica
dilimizde ekonomi ile es anlamli olarak “iktisat” sözcügü de kullanilmaktadir. Bu sözcük de dilimize Arapçadan geçmistir.
Ihtiyaçlarin karsilanmasi temel amacina yönelik olarak yapilan etkinlikler sirasinda karsilasilan sorunlar göz önüne alinarak ekonominin degisik tanimlari yapilmistir. Bu tanimlarin içerisinde en yaygin olani ve en çok kabul göreni söyledir:
“Ekonomi, sinirsiz olan insan ihtiyaçlarini karsilamak ve refahini artirmak amaciyla sinirli (kit) kaynaklarin en iyi sekilde kullanilmasini inceleyen bilim dalidir.”
Bir malin ekonominin konusu olabilmesi için kit olmasi gerekir. Bütün insanlarin istedikleri kadar alacaklari miktarda olmamasi gerekir. Örnegin mese yapragi, hava, deniz suyu gibi mallar ekonominin konusu degildir.


1.1.2. Ihtiyaçlar

Yasamimizi sürdürebilmek için ihtiyaçlarimizi gidermek zorundayiz. Geçmisten günümüze bu ihtiyaçlar degisiklik ve çesitlilik göstermistir. Toplum halinde yasayan insanlarin bütün etkinlikleri ihtiyaç giderme amacini tasir. Ekonomik etkinliklerin temelinde insan ihtiyaçlari bulunur. Ihtiyaçlarimiz uygarligin gelismesi ve kültür seviyesinin artmasiyla giderek artmaktadir. Ihtiyaçlarin belirlenmesinde birçok etken belirleyici olmaktadir.
Bunlardan bazilarinisöyle siralayabiliriz: Yasanilan çevre, is ve meslek hayati, yas, cinsiyet, gelenek ve görenekler, kültür vb.
O halde ihtiyacisöyle tanimlayabiliriz: “Insanin bir seyin eksiligini duymasi, bu
eksiklikten dolayi rahatsiz olmasi ve bu eksikligi gidermek için çaba göstermesidir.” Diger bir ifadeyle, giderilmediginde aci, giderildiginde mutluluk veren duygudur. Örnegin, susayinca rahatsiz oluruz ve bunu gidermek için suya gereksinim duyariz. Susuzlugumuzu giderince mutlu oluruz.

1.1.2.1. Ihtiyaç Çesitleri

Ihtiyaçlar çok çesitlidir. Bunlari söyle siniflandirabiliriz:
• Zorunlu ihtiyaçlar: Yasamsal önemi olan, yeme, içme, giyinme ve barinma
gibi kesinlikle karsilanmasi gereken ihtiyaçlardir.
• Kültürel ihtiyaçlar: Okuma, televizyon seyretme, radyo dinleme gibi uygarligin gelismesiyle olusan ihtiyaçlardir.
• Lüks ihtiyaçlar: Yasamsal önemi olmayan özel araba, özel uçak, yazlik ev vb. ihtiyaçlardir.

1.1.2.2. Ihtiyaçlarin Özellikleri

• Ihtiyaçlar sonsuzdur. Gidermek zorunda oldugumuz çok çesitli ihtiyaçlarimiz vardir. Yas, gelir seviyesi, toplumsal konum ve teknolojik gelismelere bagli olarak insanlarin ihtiyaçlari farklilasir ve sürekli olarak artis gösterir.
• Fizyolojik ihtiyaçlarin kapasiteleri sinirlidir. Örnegin susuzluk ihtiyacimizi bir bardak suyla karsilayabiliriz ancak ikinci bardak suya olan ihtiyacimizin siddeti daha az olur.
• Ihtiyaçlar birbirlerinin yerine geçebilen mallarla karsilanabilirler. Seker yerine bal ya da pekmez, ayçiçegi yagi yerine zeytinyagi birbirleri yerine kullanilabilen mallardir. Bu tür mallara “rakip mal” denir.
• Ihtiyaçlar degiskendir. Ihtiyaçlar kisiye, zamana ve yasanilan yere göre degiskenlik gösterirler. 1970’li yillarda televizyon, buzdolabi, çamasir makinesi lüks olarak görülürken günümüzde zorunlu hale gelmistir.
• Ihtiyaçlar tekrarlanir. Bazi ihtiyaçlar karsilandiktan bir süre sonra tekrarlanirlar. Örnegin yeme – içme gibi.
• Genellikle ihtiyaçlar birbirini tamamlar. Çay-seker, bilgisayar-yazici, çamasir makinesi-çamasir deterjani gibi.


1.1.3. Üretim (Arz)

Insan ihtiyaçlarinin karsilanmasi için birtakim etkinlikler ve islemler sonucunda bir mal veya hizmet meydana getirme islemine üretim denir. Ayrica, bazi mallarin sekil veya yapilarinin degistirilerek yararlarinin artirilmasi da üretim faaliyetidir. Ham görüntü ve ses kayitlarindan bir haber programi yapmak, haber havuzundaki verilerden bir gazete olusturmak, bugdaydan un, undan makarna yapmak örnek olarak verilebilir.

1.1.3.1. Temel Üretim Faktörleri

Üretim yapilabilmesi için genel olarak bes ana unsura ihtiyaç vardir:
• Yer: isletmelerin çalismalarini sürdürebilecekleri toprak parçasina ihtiyaçlari vardir.
• Sermaye (Anamal): Makine, arazi, tesis, bina, hammadde, para gibi üretimde kullanilan her türlü araç ve varliklarin tümü
• Emek (Is gücü): En önemli ögedir. Mal ve hizmetlerin üretimi için emek sunan bireyler is gücünü olusturur.
• Girisimci (Mütesebbis): Üretim faktörlerini bir araya getirerek üretimi organize eden kisi
• Teknoloji: Mallarin ya da hizmetlerin üretimin baslangicindan pazara
sunulmasi ve sonrasinda yer alan asamalardaki teknik ve idari yöntemlerdir.
Teknoloji kullanimi, basin isletmeciligi açisindan çok önemli bir faktördür.
Basin isletmeleri, zamana karsi savasan isletmelerdir. Bu nedenle, en yeni teknolojileri kullanmak zorundadir.

1.1.4. Tüketim (Talep)

Ihtiyaçlarimizi karsilamak amaciyla mal ve hizmetlerden yararlanmaya tüketim denir.
Beslenmek için gida, giyinmek için giysi, barinmak için konut gibi mallari kullaniriz. Bazi mallar tüketilip yok edilir. Örnegin, ekmek beslenmek amaciyla tüketilir ve yok olur. Ancak bazi mallardan uzun süre yararlaniriz. Buzdolabi, araba, televizyon, çamasir makinesi gibi.
Bu gibi mallara dayanikli tüketim mallari denir.
Bu mallari elde etmek için yaptigimiz harcamalara tüketim harcamalari denir. Bazi mallarsa imalat veya hizmet sunumu sirasinda kullanilir. Unu bir ekmek fabrikasi
alarak ekmek üretiminde kullanirsa üretim mali, evde kullanirsak tüketim mali olur.


1.1.4.1. Arz Talep Dengesi ve Fiyat

Arz edilen miktarin talep edilen miktara esit olmasi
durumuna arz-talep dengesi denmektedir. Bu esitligi saglayan ve fark edilir bir degisme egilimi göstermeyen fiyat seviyesineyse denge fiyati denmektedir. Belli bir fiyattan, arz edilen miktarin ayni fiyattan talep edilen miktari asmasi durumunda, ortaya bir arz fazlasi çikmakta ve bu da fiyat seviyesinin düsmesine neden olmaktadir.

Yine belli bir fiyattan talep edilen mal miktarinin, arz edilen mal miktarini asmasi
durumunda ortaya talep fazlasi çikmakta ve fiyat seviyesinin yükselmesine neden
olmaktadir. Piyasa ekonomisi kosullarinin geçerli oldugu bir ortamda, arz-talep bir araya
gelerek piyasa dengelerini olusturur.
Bir malin piyasada talebinin artip eksilmesinde en önemli faktör malin fiyatidir. Genel
olarak fiyat arttikça talep düser, fiyat düstükçe talep yükselir; ancak talep degisikliginin
orani, mallarin özelliklerine göre farklilik gösterir. Örnegin, ekmegin fiyatindaki degisiklik
talep miktarinda çok fazla degisiklige neden olmazken, dondurmanin fiyatinin degismesi
talepte ciddi degisikliklere neden olur. Örnekten de anlasilacagi gibi temel ihtiyaç maddeleri söz konusu oldugunda talep, çok esnek degilken, lüks tüketim maddelerinde talep fiyata bagli olarak oldukça esnektir

1.2. Temel Ekonomik Sorunlar
1.2.1. Ihtiyaçlari Karsilama


Bireylerin ihtiyaçlarini karsilamaya yetecek araçlari saglamak, ekonomi biliminin en temel sorunudur. Ihtiyaçlarin sürekli artmasi ve çaga göre degismesi bunlarin karsilanmasi için yeni ekonomik politikalar üretilmesini gerektirir. Örnegin, yolculuk ihtiyaci degisik çaglarda degisik araçlarla karsilanmistir. Günümüzde yolcu tasimada en gelismis, hizli ve rahat ulasim araci uçaktir. O halde bu ulasim aracindan tüm toplum kesiminin yararlanabilmesi için bu alanda yatirimlari tesvik edici politikalar üretmek, yolcu tasima maliyetlerini azaltacak önlemler almak gerekir.

1.2.2. Tam Istihdam

Tam istihdam konusu, ekonominin en önemli sorunlarindan birisidir. Istihdamin
sözcük anlami bir kimseyi bir iste, bir hizmette kullanma, çalistirma demektir. O halde istihdam etmenin de ise yerlestirmek anlamina geldigini söylemek yerinde olur. Tam istihdam ise bir ülkedeki çalisabilir nüfusun tamaminin üretime katilmasi, kisilerin istedigi takdirde vasiflarina uygun is bulabilmesi durumudur. Tam istihdam, gelismis ülkeler için düsünülmüs bir hedeftir; çünkü az gelismis ülkelerin, çözmeleri gereken yapisal sorunlari bulunmaktadir.
Ünlü ekonomi teorisyenlerinden Keynes’e göre istihdam dengesi, tümüyle ekonominin dengesine baglidir ve makro ekonomik bir sorundur. Bu teoriye göre istihdam düzeyi, genel iktisadi etkinlik düzeyine baglidir. Ekonomik büyümenin yetersizligi issizligi artirir. Büyümenin fazla olmasiysa tam istihdami saglar. Bu görüs 1960’li yillara kadar geçerliligine korudu. Kosullarin degismesiyle ekonomik büyümenin tam istihdami saglamakta tek basina yeterli olamayacagi görüldü. Ekonomik büyümenin hizli oldugu birçok gelismis ülkede istihdam sorunu temel bir ekonomik sorun olarak varligini sürdürmektedir.
Çagdas ekonomistler, tam istihdam konusunda su noktalari vurguluyorlar:
• Kadinlarin is hayatina giderek artan oranda katilmasi issizlik egilimini artirmaktadir.
• Üretim biçim ve yapilarinin degismesine paralel olarak geçis
dönemlerinde, issizlik oraninin arttigi görülmektedir.
• Kisilerin egitim aldiklari ve arzu ettikleri istihdam türleri arasindaki karsitlik.
Örnegin, demir dograma egitimi alan bir kisinin sihhi tesisatçilik alaninda istihdam edilmesi.
Bu sorunlarin giderilmesi veya en aza indirilmesi için mesleki formasyonun gelistirilmesi ve çalisma kosullarinin degistirilmesi önerilmektedir.

1.2.3. Adil Gelir Dagilimi

Ekonominin önemli sorunlarindan biri de ulusal gelirin paylasimi, konusudur. Ulusal
gelir; bir ülke vatandaslarinin belirli bir süre içerisinde meydana getirdikleri mal ve
hizmetlerin toplamindan, üretim için yapilan harcamalarin çikarilmasiyla elde edilen
kismidir. Ulusal gelir, parayla ifade edilir. Ulusal gelirin dagilimi, kisisel ve fonksiyonel
olmak üzeri iki sekilde olur. Ulusal gelirin kisi basina düsen miktari, kisisel gelir dagilimini
ifade eder. Kisisel gelir toplam ulusal gelirin (GSMH-Gayri Safi Milli Hasila) nüfusa
bölünmesiyle hesaplanir.
Fonksiyonel gelir dagilimiysa ulusal gelirin elde edilmesiyle ilgilidir. Ulusal gelirin elde edilmesinde kullanilan rant, ücret, faiz ve kâr gibi üretim faktörleri arasindaki dagilimidir.
Sosyal devlet ilkelerinin geçerli oldugu demokratik ülkelerde çalisanlar ulusal gelirden iyi pay alirlar. Bu ülkelerde uygulanan sosyal güvenlik sistemi, çalisanlarin sendikalasmasi ve toplu pazarlik haklarinin üst düzeyde olmasi bunu saglayan en önemli etkenlerdir.

Gelir dagiliminda esitsizlige neden olan etkenlerden biri de cografi yapidir. Ulasimi zor, dogal kaynaklari az, iklimi elverissiz, topraklari verimsiz bölgelerde ve diger bölgelere göre daha az gelismis bölgelerde yasayanlar ulusal gelirden daha az pay alirlar. Böylesi durumlarda devletler, bu tür bölgeler için özel kalkinma planlari yaparlar. Yatirimlari tesvik edici ucuz krediler, vergi indirimleri ve sübvansiyonlar (destekleme) uygulanir.


1.3. Ekonominin Bölümleri
1.3.1. Makro Ekonomi


Milli gelir hesaplamalari, toplam talep, toplam arz, istihdam ve issizlik, sermaye, yatirim ve tasarruflar, harcama çarpanlari, maliye politikalari, para ve para politikalari, enflasyon, uluslararasi ticaret, döviz kuru rejimleri, dis ticaret finansmani gibi konulari inceleyen ekonomi dalidir. Ekonominin bu bölümü olaylari bir bütün olarak inceler. Tarim kesimi, otomotiv sektörü, demir-çelik sanayi gibi konular makro ekonominin alanina girer.

1.3.2. Mikro Ekonomi

Mikro ekonomi, tüketicilerin ve isletmelerin davranislarini, piyasa sekillerini inceler.
Yani üretim birimlerinin ya da kisisel girisimlerin incelenmesi esasina dayanir. Mikro ekonomide tek bir tüketici veya üreticinin davranislari ele alinir. Örnegin, A tarim isletmesi, X otomotiv sanayi, Eregli Demir-Çelik Sanayi gibi kuruluslarin incelenmesi mikro ekonominin alanina girer.
Mikro ve makro ekonominin alanina giren konularin, birbiriyle çok siki iliskisi vardir.
Mikro ve makro ekonominin birbirine olan etkisi bilinmeden ekonomiyle ilgili sonuca ulasamayiz. Örnegin, enflasyon makro ekonominin konusudur. Bunun tüketici davranislarina
yansimasiysa mikro ekonominin inceleme alanina girer.
Makro ekonomi daha çok bütünü incelerken, mikro ekonomi bütünü olusturan parçalar üzerinde yogunlasir. Makro ekonominin kullandigi araçlari teleskoba, mikro ekonominin kullandigi araçlariysa mikroskoba benzetebiliriz.

1.4. Basin Isletmeciligi
1.4.1. Basin Isletmeciliginin Yeri ve Önemi


Üretim faktörlerini bir araya getirerek kar amaciyla mal ve hizmet üretmek ve bunlari
pazarlamak amaciyla faaliyette bulunan kuruluslara “isletme” denir. Diger bir tanima göre
isletme; mal ve hizmet üretmek amaciyla kurulmus olan, dogal kaynaklar, emek ve sermaye gibi üretim etmenlerini bir örgüt ve yönetim gücüyle bir araya getiren ekonomik amaçli kuruluslardir. Isletmelerin baslica iki özelligi vardir:
• Ekonomik mal ve hizmetler ortaya koyabilmek amaciyla faaliyet gösterir.
• Ekonomik mal ve hizmetler ortaya koymak için gerekli üretim faktörleri bir arada bulunur.

Basin isletmeleri de diger tüm isletmeler gibi kar elde etmek amaciyla kurulmus
isletmelerdir. Basin isletmeleri diger isletmelerden farkli olarak haber ve düsünce üretir.
Genis anlamda basin, haberleri ve fikirleri toplama, degerlendirme, isleme ve bunlari kitlelere ileterek kamuoyu olusturma etkinligini gerçeklestiren yazili haberlesme aracidir.
Dar anlamda basin, sadece gazete ve dergileri kapsamakta, diger basin ürünleri bu kavramin
disinda kalmaktadir. Basin isletmeleri, yazili ve sözlü basini kapsamaktadir. Bu isletmeleri asagidaki sekilde gruplara ayirabiliriz:
• Yazili basin isletmeleri
· Gazete Isletmeleri
· Dergi isletmeleri
• Görsel ve isitsel basin isletmeleri
· Radyo isletmeleri
· Televizyon isletmeleri
Gazete, belli bir pazarda dagitimi yapilan, zaman ve önemi dikkate alinan bilginin basilmis seklidir. Gazeteler, politik, ekonomik, toplumsal ve yazinsal konularda, yorumlu veya yorumsuz haber ve bilgi vermek için genellikle günlük yayinlanir.
Dergi; siyaset, edebiyat, teknik, moda, çocuk, siir, yemek, dekorasyon, bilgisayar, bilim gibi konulari gazeteden daha ayrintili inceleyen, haftalik, iki haftalik, üç haftalik, aylik, üç aylik, alti aylik süreli yayinlardir.
Görsel ve isitsel basin isletmeleri grubundaki, radyo ve televizyon isletmeleri, hizmet
üretimini tam olarak ortaya koymaktadir. Her iki isletmenin de üretiminden yararlanan
tüketicinin elinde kalan fiziksel bir varlik yoktur.
Basim isletmeleriyse, farkli baski sistemlerini, ayri ayri ya da birlikte kullanarak, standart tip ve belli hacimde olmayan, birbirinden farkli basili mamullerin üretimini yapan endüstri isletmeleridir.
Basim isletmeleri, üretim faaliyetleri sonucunda olusturulan mamullerin fikir ve içerikleriyle ilgilenmez, yalnizca baski isini üstlenir.
Yazili basin isletmeleri, basim isletmeleriyle birlikte yasamak zorundayken; basim isletmeleri, yazili basin isletmelerinden bagimsiz olarak varliklarini sürdürebilirler.

Basin isletmesi kavramiyla genellikle basim islevini de kapsayan gazete isletmesinden; basim isletmesi kavrami ile de her türlü baski yöntemlerini kullanarak, baski öncesi ve baski sonrasi islemlerini de üretim süreci içinde gerçeklestiren ve uygulamada “matbaa isletmesi” diye anilan isletme türünden söz edilmektedir.

1.4.2. Basin Isletmelerinin Özellikleri

• Basin isletmeleri temel olarak “hizmet” üretmektedirler. Bir basin isletmesine özelligini veren, ürettigi malin fiziki degeri olmayip, bunun üzerindeki veya içerigindeki haber ve fikirler olmasidir. Bu özellik basin isletmesini haberlesme hizmeti saglayan bir hizmet isletmesi durumuna getirmektedir. Üretilen bu hizmet basin isletmelerini diger isletmelerden ayiran temel özelliklerden biri olan “gazete”dir.
• Basin isletmesi çevresinden etkilenir. Çevresinden aldigi girdileri isleyerek yine çevresine gazete, dergi ve program olarak verir.
• Günlük gazete, “en kisa ömürlü ürün” diye tanimlanir. Günlük gazetenin teknolojik gelismelerin en ileri oldugu yerlerde dahi ömrü birkaç saattir.
Öyle ki, bir sabah gazetesinin ömrü bir ögle gazetesiyle, bir ögle gazetesinin ömrü de bir aksam gazetesinin çikmasiyla son bulmaktadir.
Ancak bu özellik gazetenin haber sütunlari için geçerlidir. Dergilerdeyse bu süre daha uzun olmaktadir.
• Ayrica, gazetenin hazirlanma sürecinde zamana karsi yarismak zorunda olundugunu da bilmek gerekiyor.
• Basin isletmelerini diger isletmelerden ayiran diger önemli nitelikse, görünürde tek bir mal olmasina karsilik, çok farkli iki pazarlama teskilati gerektirmesidir.
Basin isletmelerinde iki farkli hizmet ortaya konularak, iki farkli müsteri grubu elde tutulmaya çalisilir. Bu isletmeler sürekli büyüme ve kaliteli ürün için çok sayida reklâm satabilmeli, buna karsilik reklâm sahiplerine çekici görünüp daha çok gelir elde edebilmek için iyi ürün ortaya koyarak, çok sayida okuyucuya ulasabilmelidir. Yani aslinda bir gazetenin iki ayri müsteri kitlesi vardir:
• Okuyucular,
• Reklâm verenler,
• Basin isletmelerinin bir baska özelligi de insan faktörüdür. Basin isletmelerinin basarisindaki temel ölçü, ürün olarak ortaya çikarilan yayin ya da yayinlarin kamuoyundaki olumlu imajidir. Basin isletmeleri verilen hizmetin en son ve en iyi seklini alabilmesinde isgücü ve beyin gücüne bagimliligin çok fazla oldugu organizasyonlardir.
• Ayrica gelisen teknoloji ile birlikte kaliteli ve egitimli insana yatirim ihtiyaci çogalmistir. Gazeteci, teknik eleman, idari ve mali personelin egitim yetersizligi, basin isletmelerinin bir sorunu olarak karsimiza çikmaktadir. Basindaki personel idareciligi özgündür. Bir yandan is tarifinin standart olmasi zordur, öte yandan kademe azligi ve yatay iliskilerin agirligi da yönetime bazi zorluklar getirmektedir.
• Basin isletmeleri de her isletme gibi tek basli bir yönetime baglidir, ancak, uygulamada farkli bir görünüm sergilenmektedir. En iyi isleyen basin kurulusu dahi iki baslidir; bir yanda gazeteciler ve gazetecilerden sorumlu olan yayin müdürü, öte yandan bütün teknik, idari ve mali personel ve bu fonksiyonlari yüklenen müessese müdürü.
• Bir basin isletmesinde basarili bir gazete üretimi için, ticari amaçlarla (üretim kanadi), gazetecilik meslegi (yaratici kanat) amaçlarinin bir noktada birlestirilmesi zorunludur. Her isletme gibi basin isletmeleri de görevlerini iyi bir sekilde yerine getirebilmek için hizmet ve üretim araçlari arasinda uygun ve uyumlu bir isbirligi kurmak zorundadirlar. Özellikle bu konu süreli ve belli aralikli yayinlar için çok önemlidir. Günlük bir gazetede sayfa düzeninin ilgili servise saatinde verilmemesi, o gazetenin saatinde çikmamasini, dolayisiyla isletme hayatinin ciddi sekilde sarsilmasi sonucunu doguracaktir. Basin isletmeleri “ekip” çalismasinin önemli, hatta zorunlu oldugu organizasyonlardir.
Her türlü isletmede faaliyetlerin isbirligi içinde yürütülmesi, istenen bir durumdur.
• Basin isletmeleri üretim araçlari ile isbirligi yapmak zorundadir. Her isletme gibi üretim araçlarina sahip olmalidir. Basin isletmeleri insan ihtiyaçlarinin karsilanmasini saglayan ekonomik bir varliktir. Bu ihtiyaçlar; haber alma, bilgi edinme, çesitli dünya görüsüne sahip olma, oyalanma, eglenme, kisiler arasi iletisim olarak siralanabilir.
• Basin isletmelerinin diger önemli bir özelligiyse ürünlerinin ikame (yerine kullanma) olanaklarinin çok sayida olmasidir. Kitle iletisim araçlari, teknolojik gelismelerle birlikte, her geçen gün daha çesitli ve daha kolay erisilebilir özellikler kazanmaktadir. Okuyucu bir haberi gazete yerine radyo, televizyon, internet, cep telefonu araciligiyla da ögrenebilmektedir. Bir baska deyisle gazetenin olmadigi durumlarda baska kaynaklardan rahatlikla haber alinabilmesi gazeteye olan ihtiyaci azaltmaktadir. Yazili basin isletmeleri de mümkün oldugu kadar diger haber edinme kaynaklarindan farklilasmaya çalisarak bu duruma çözüm üretmeye çalisirlar.

• Günümüzde özellikle ulusal düzeyde faaliyet gösteren basin isletmeleri, büyük yayin gruplari içerisinde yer almaktadir. Bunun en önemli nedeni medya sektörüne yapilacak yatirimlarin büyük sermaye gerektirmesidir. Bu özellik medya sektörünü tekellesme tehlikesiyle karsi karsiya getirmektedir. Medya sektöründe tekellesmenin ürün kalitesizligi, çalisanlarin ücretlerinin düsük olmasi, az istihdam gibi olumsuz ekonomik sonuçlari vardir; ancak insanlarin haber alma özgürlügünün tehlikeye girmesi, soruna sosyal bir boyut katmaktadir.

1.5. Basin Isletmelerinin Türleri
1.5.1. Büyüklüklerine Göre Basin Isletmeleri


Büyüklüklerine göre isletmeler, üretim kapasitesi veya çalisan sayisina göre belirlenir.
Üretim kapasitesine ve çalisan sayisina göre isletmeler:
• Yarim isletmeler (1 çalisan)
• Küçük isletmeler (1–6 çalisan)
• Orta büyüklükte isletmeler (6–50 çalisan)
• Büyük isletmeler (50–2000 çalisan)
• Dev isletmeler (2000’den fazla çalisan) 1.5.2. Üretim Araçlarina Göre Basin Isletmeleri Üretim araçlarina göre isletmeler üç gruba ayrilir:
• Özel isletmeler: Sermayesini tamami veya büyük bir bölümü özel kisilere ait olan isletmeleridir.
• Kamu isletmeleri: Sermayesinin tamami veya büyük bir bölümü kamu tüzel kisilerine ait isletmelerdir.
• Karma isletmeler: Sermayesinin bir bölümü özel, bir bölümü kamuya ait olan isletmelerdir.

1.5.3. Yönetim Biçimlerine (Yasal durumlarina) Göre Basin Isletmeleri

Yasal yapilarina göre özel isletmeler Türk Ticaret Kanunu’nda asagidaki gibi gruplandirilmistir:
Kisi isletmeleri:
• Tek Kisi Isletmesi: Emek, sermaye ve sorumluluk açisindan bir kisinin gözetiminde olan isletmelerdir. Tek kisinin kurdugu bu tür isletmelerde isletme sahibi isletmeye koydugu sermaye disinda kendi öz varligi ile de borçlulara karsi sorumludur. Basin isletmeciliginde daha çok yerel düzeyde görülür.
• Adi Sirket: Borçlar Kanununda düzenlenmistir. Buna göre gerçek kisiler arasinda kurulabilecegi gibi kisiler ile ticaret sirketi arasinda da kurulabilir.
Ortaklardan her biri sirkete sermaye koymakla yükümlüdür. (Borçlar Kanunu Madde: 520–544)
• Kollektif Sirket: Türk Ticaret Kanunu’nun 153. maddesine göre söyle tanimlanir:
“ Ticari bir isletmeyi bir ticaret ünvani altinda isletmek maksadiyla gerçek kisiler arasinda kurulan ve ortaklarindan hiçbirisinin sorumlulugu, sirket alacaklarina karsi sinirlandirilmamis olan sirket, kollektif sirkettir.”
• Komandit Sirket: Türk Ticaret Kanunu’nun 243. maddesine göre söyle
tanimlanir: “Ticari bir isletmeyi bir ticaret unvani altinda isletmek maksadiyla gerçek kisiler arasinda kurulan ve sirket alacaklarina karsi ortaklarindan bir veya birkaçinin sorumlulugu sinirlandirilmamis ve diger ortak veya ortaklarin sorumlulugu uygun bir sermaye ile sinirlandirilmis olan sirkettir.” Sermaye Isletmeleri:
Sermayeye dayali isletme türüdür. Ortaklar, sermayeleri oraninda isletme alacaklarina
karsi sorumludurlar. Bu isletmeler asagidaki gibi gruplandirilmistir:
• Anonim Sirket: Türk Ticaret Kanunu’nun 269. maddesine göre söyle tanimlanir:
“Anonim Sirket, bir unvana sahip esas sermayesi belirli ve paylara bölünmüs olan ve borçlarindan dolayi yalniz mal varligiyla sorumlu bulunan sirkettir. Ortaklarin sorumlulugu, taahhüt ettikleri sermaye paylariyla sinirlidir.” Yani sermaye miktarinin belli olmasi gerekir. Sirket, borçlarindan dolayi yalniz mal varligi ile sorumludur. Ortaklarsa yalnizca taahhüt ettikleri sermayeyle sorumludurlar. Anonim sirketler en az bes kisinin ortakligi ile kurulur. Anonim sirketler iki sekilde kurulur.
Sirket sermayesinin bir bölümünün kurucu ortaklar tarafindan kalan bölümünün halka açilarak karsilanmasi ile gerçeklestirilen kurulusa tedrici kurulus denir.
Sirket sermayesinin tamami kurucular tarafindan taahhüt ediliyorsa bu kurulus sekline, ani kurulus denir. Sirket yönetim kurulu tarafindan yönetilir.

• Limited Sirket: Türk Ticaret Kanunu’nun 503. maddesine göre söyle tanimlanir: “Iki veya daha fazla gerçek veya tüzel kisi tarafindan bir ticaret unvani altinda kurulup ortaklarinin sorumlulugu koymayi taahhüt ettikleri sermayeyle sinirli ve esas sermayesi belirli olan sirkete limited sirket denir.” Limited sirket birbirini yakindan taniyan kimselerin kurdugu disariya kapali bir aile sirketi niteligindedir. Ortak taahhüt ettigi sermaye payi oraninda tamamladigi kisim üzerinden sorumlu olur.
• Sermayesi Paylara Bölünmüs Komandit Sirket:
Türk Ticaret Kanunu’nun 475. maddesine göre söyle tanimlanir: “Sermayesi paylara bölünmüs komandit sirket sermayesi paylara bölünen ve ortaklardan bir veya birkaçisirket alacaklarina karsi bir kollektif sirket, digerleri bir anonim sirket ortagi gibi sorumlu olan sirkettir.” Sirketin idare ve temsili komandite ortaklara aittir.
Anonim sirket ortaklarina benzeyen ortaklara komanditer, kollektif sirket ortaklarina benzeyen ortaklara komandite ortak denir.
Degisik ihtiyaçlar yasal yapilari ve isleyisleri birbirinden farkli türde isletmeler olusmasina neden olmustur. Örnegin, disaridan kimsenin ortak olmasinin istenmedigi bir aile sirketi bu amaca en uygun olan limited sirket olarak kurulusunu gerçeklestirir.

2. BASIN ISLETMELERININ ÖRGÜTLENME YAPISI

Örnek Bir Organizasyon Semasi
Gazete Sahibi/Genel
Yayin Yönetmeni
YaziIsleri Müdürü
Idari Isler Müdürü
Haber merkezi
Ilan ve Reklâm Servisi
Insan kaynaklari
Muhasebe
Halkla Iliskiler
Ulasim güvenlik ve bina hizmetleri
Ekonomi Servisi
Istihbarat Servisi
Yurt Haberleri Servisi
Fotograf Servisi
Grafik ve Tasarim
DisHaberler servisi
Magazin servisi
Spor Servisi
Kültür Sanat Servisi
Dagitim Satis
Arsiv
Basin isletmelerinin örgütlenmesi birçok degiskene bagli olarak farkli özellikler gösterir; ancak orta ve büyük boy basin isletmelerinin örgütlenmesinde ortak noktalar bulunmaktadir.

2.1. Üst Yönetim
2.1.1. Yönetim Kurulu


Yönetim kurulu bir isletmeyi yönetmekle görevlendirilmis kisilerden olusur. Sirket tipi basin isletmelerinde yönetimsel etkinliklerden sorumlu olanlar genellikle:
• Yönetim kurulu baskani
(basin isletmesi sahibi, ortaklarindan birisi ya da diger üst düzey yöneticilerden biri olabilir),
• Yönetim kurulu baskan yardimcisi (aynisekilde seçilir)
• Genel sekreter,
• Finans görevlisi,

2.1.2. Genel Yayin Yönetmeni

Genel yayin yönetmeni, haber ve yayinla ilgili konulardan sorumludur. Basin isletmesinin haber ve düsünce üreten kismini basarili bir biçimde yönetmekle görevlidir.
Ayrica haber yayin etigine uygun yayin, yapilmasini saglamalidir. Bazi isletmelerde genel yayin müdürü olarak da anilir. Küçük isletmelerde yayincinin kendisi, ayni zaman genel yayin yönetmeni olabilir.

2.2. Idari Yönetim
2.2.1. Insan Kaynaklari


Günümüz isletmelerinin en büyük korkusu hizli gelisme ve degisme içerisinde kendini yenilemeyip üretimini artiramamaktan dolayi piyasada eriyip gitmektir. Iste insan kaynaklari yönetimi hem isletme yönetimine yönelik hem de çalisanlara yönelik çesitli egitim programlari hazirlamakla görevlidir. Isletmelerin en büyük gücü düsünen ve üreten insandir.
Çalisanlarin gücü ve verimi isletmeyi hedeflerine ulastiracak en önemli faktördür. Bu is
degisik sekillerde oryantasyon (uyum) egitimi adi altinda yapilmaktadir. Insan kaynaklari bölümünün görevleri:
• Ise yeni alinacaklarin seçimi,
• Çalisanlarin degisikliklere uyumunun saglanmasi,
• Çalisanlara yeni bilgi ve beceriler kazandirilmasi,
• Isletmenin çesitli organizasyonlarinin saglanmasi (konuklarin agirlanmasi, kutlamalar vs.) seklinde siralanabilir.

2.2.2. Muhasebe

Bir isletmenin ekonomik çalismalarini olusturan mal ve hizmet alim ve satimlariyla gelir ve giderlerini izleyen, para ile ifade eden, yorumlayan ve kaydeden sisteme muhasebe denir. Isletmenin varligini sürdürebilmesi, girdi ve çiktilarin parasal deger olarak dönüsümünün çok titiz bir sekilde izlenmesiyle ve ölçülmesiyle saglanir.
Muhasebe bölümü orta ve büyük isletmelerde bulunur. Küçük isletmelerde bu isi serbest muhasebeciler ve mali müsavirler yerine getirir. Muhasebe bölümü isletme yöneticileri için isletmenin mali durumunu birtakim tablo ve çizelgeler haline getirerek düzenli bilgi vermekle sorumludur. Ayrica isletmenin devlete karsi
parasal yükümlülüklerinin de (vergi vb.) yerine getirilmesini saglar.


2.2.3. Ilan Reklâm

Isletmenin reklâm müdürü tarafindan yönetilen ve en çok gelir üreten bölümüdür.
Medya organizasyonlarinin en büyük gelir kaynagi ilan ve reklâmlardir. Her ne kadar haber iletimi birinci amaç olsa da tüketiciler ilan ve reklâmlari için de kitle iletisim araçlarindan yararlanirlar. Reklâm görsel-isitsel (Radyo-TV) basin isletmelerinde daha çok ön plana çikarken, gazetelerde ilanlar ön plana çikar.

2.2.4. Dagitim ve Promosyon

Yayin dagitimi; basim süreci tamamlanan ve belli bir merkezde toplanip ayristirilan
yayinlarin istenilen yere zamaninda ulastirilmasi, dogru yer ve zamanda yeterli sayida ve
görünür konumda satisa hazir olarak bulundurulmasidir. Dagitim; pazarlama, satis
etkinlikleri ve mali isler bir bütündür. Dagitim bölümü:
• Dagitim kanalini seçmek,
• Dagitimin yapilacagi alani belirlemek,
• Dagitim hattini belirlemek,
• Dagitimi bu bilgiler isiginda gerçeklestirmek,
• Dagitimla ilgili olarak üst yönetimi bilgilendirmekle yükümlüdür.
Promosyonsa, satisi artirmak amaciyla yayinla birlikte çesitli ürünlerin verilmesidir.
Genellikle kitap, CD, kaset, poster, bayrak, kirtasiye malzemesi gibi ürünler promosyon olarak dagitilir. Promosyon ürünleri günlük ve uzun süreli (kupon biriktirerek) olmak üzere iki çesittir.

2.2.5. Teknik Servisler

Kendi matbaasina sahip olan basin isletmelerinde bir teknik servis ve basinda da teknik müdür bulunur. Yine isletmenin özelligine göre kullanilan alet ve makinelerin bakim ve onarimlarindan da teknik servis sorumludur.

2.3. Yazi Isleri

Bu bölüm reklâm disinda yayinda kullanilacak diger tüm malzemelerin hazirlandigi bölümdür. Yazi isleri bölümü haber ile ilgili fotograf ve benzeri görsel malzemelerin de toplandigi ve islendigi bölümdür. Muhabirlerin ve foto muhabirlerinin topladigi haber ve fotograflarin disinda haber ajanslarindan gelen haberler de yazi isleri bölümünde toplanir.

2.3.1. Haber Merkezi

Haber merkezi çesitli konularda haber toplayan, toplanan haberleri degerlendiren ana merkezdir. Ayrica gündemin takip edildigi ve planlamanin yapildigi en önemli birimdir.


2.3.2. Dis Haber Servisi

Yurt disinda meydana gelen olaylarla ilgili bilgi toplayan, bu bilgileri degerlendiren bölümdür.

2.3.3. Yurt Haberleri Servisi

Yurt içinde meydana gelen olaylari izleyip haber yapan bölümdür. Büyük gazeteler yurt haberleri için genellikle büyük sehirlerde muhabir istihdam etmektedirler. Muhabir istihdam edilmeyen sehirlerde temsilciler ya da anlasmali muhabirlerle çalisilir. Ayrica önemli olaylarin meydana geldigi zamanlarda muhabirler görevlendirilerek gönderilirler.
Ayrica Anadolu Ajansinin Yurt haberleri servisi önemli bir haber kaynagidir gazeteler için.
Yine TRT ve Basin Yayin Enformasyon Genel Müdürlügü de bu konuda hizmet vermektedir.

2.3.4. Ekonomi Servisi

Ekonomik olay ve konulari takip eden ve haber üretimini gerçeklestiren bölümdür.
Borsa, finans, bankacilik, krediler, uluslararasi ekonomik kuruluslar (Dünya Bankasi, UluslararasiPara Fonu gibi) ekonomi servisinin görev alanina girer.

2.3.5. Spor Servisi

Ulusal ve uluslararasi her türlü spor etkinliklerinin, spor politikalarinin izlenip, incelenip haber üretiminin gerçeklestirildigi bölümdür. Günümüz gazetelerinde spor haberlerinde eskiye oranla daha fazla önem verilmektedir. Buna paralel olarak da spor sayfalarinin sayisi her geçen gün artmaktadir.

2.3.6. Kültür Sanat Servisi

Tiyatro, sinema, konser ve çesitli sergilerle ilgili açilis, elestiri ve yorumlarin degerlendirilip islendigi bölümdür. Ayrica sanatçilarin özel yasamlari, makaleler ve röportajlarda kültür sanat servisinin alanina girer.
Kültür sanat servisinin bir diger görevi de okuyuculara sanat etkinliklerinin yapilacagi
yeri ve zamani bildirmektir. Yeni çikan kitaplarin tanitimi ve elestirisi, yeni çikan müzik eserleri bu bölümün çalisma alanina girer. Bu bölümün bir yöneticisi ve görevli muhabirleri vardir. Bazi gazetelerde ünlü sanatçilarin köse yazilari da yayinlanir.

2.3.7. Magazin Servisi

Gazeteciligin okuru bilgilendirmekten çok, “merak” duygusuna hitap eden, eglenceli
zaman geçirtmeyi amaçlayan boyutudur. Genellikle özel yasantilar haber konusu yapildigi
için isin ahlaki boyutlari
önem kazanmaktadir.
Genellikle deneyimli muhabirler tarafindan yürütülen bir servistir. Magazin servisi de digerleri gibi ayri olarak örgütlenmistir. Bir yöneticinin koordinatörlügünde, magazin alaninda uzmanlasmis muhabirler çalistirilir. Foto muhabirleri bu servisin en önemli elemanlarini olustururlar. Magazin haberleri genellikle ünlülerin özel yasamlari, eglence, sosyete gibi konulari içerir.
Fotograf teknigini ve kompozisyonunu çok iyi bilen fotograf editörleri tarafindan
yönetilen bu serviste yazi isleri ile koordineli çalisan foto muhabirleri istihdam edilir. Ayrica
gazetenin abonesi oldugu haber ve fotograf ajanslarindan gelen fotograflarin seçimi ve islenmesi yapilir Anadolu ajansinin merkez örgütlenmesi


2.4. Radyo TV Kuruluslarinin Örgütsel Yapisi

Radyo TV kuruluslarin örgütsel yapisi kamu ve özel isletmelere göre farkliliklar gösterir. Bir kamu kurulusu olan TRT’nin örgütsel semasi söyledir:
• TRT Genel Müdürü
· Genel Müdür Yardimcilari
· Yayin Program Yardimcisi
· Idari Yardimcisi
· Teknik Yardimcisi
· Mali Yardimcisi
• Ana Hizmet Birimleri
· Haber Dairesi Baskanligi
· Televizyon Dairesi Baskanligi
· Radyo Dairesi Baskanligi
· Müzik Dairesi Baskanligi
· Dis Yayinlar Dairesi Baskanligi
· YPKD Dairesi Baskanligi
· Stüdyolar Dairesi Baskanligi
· Vericiler Dairesi Baskanligi
· Yayin Arsivleri Dairesi Baskanligi
• Danisma ve Denetim Birimleri
· Hukuk Müsavirligi
· APK Dairesi Baskanligi
· Teftis Kurulu Baskanligi
· Yayin Denetleme Kurulu Baskanligi

• Yardimci Hizmet Birimleri
· Genel Sekreterlik
· Savunma Sekreterligi
· Personel Dairesi Baskanligi
· Egitim Dairesi Baskanligi
· Sosyal Isler ve Iç Hizmetler Dairesi Baskanligi
· Hâsilat Dairesi Baskanligi
· Reklâm Dairesi Baskanligi
· Muhasebe ve Mali Isler Dairesi Baskanligi
· Alim Ikmal Dairesi Baskanligi
· YapiIsleri Dairesi Baskanligi
· Bilgi Islem Dairesi Baskanligi
· ARIM Dairesi Baskanligi
· TPK Dairesi Baskanligi
• Tasra Teskilati
· Ankara Televizyonu Müdürlügü
· Ankara Radyosu Müdürlügü
· Ankara Bölge Vericiler Müdürlügü
· Istanbul Bölge Müdürlügü
· Istanbul Televizyon Müdürlügü
· Izmir Bölge Müdürlügü
· Antalya Bölge Müdürlügü
· Çukurova Bölge Müdürlügü
· Diyarbakir Bölge Müdürlügü
· Erzurum Bölge Müdürlügü
· Trabzon Bölge Müdürlügü
Özel kanallarin örgütlenme yapisi kanalin ekonomik gücüne göre farkliliklar gösterir.
Özel televizyonlarin örgütlenme yapisi genellikle asagidaki gibidir:
• Sahibi
• Yönetim Kurulu Baskani
• Genel Yayin Yönetmeni
• Reklâm ve Mali Isler Müdürü
• Haber Dairesi Baskani
• Program Dairesi Baskani
• Yayin Dairesi Baskani
• Mali Isler Daire Baskani
• Insan Kaynaklari Daire Baskani
• Planlama ve Teknik Daire Baskani
• Hukuk Müsaviri
• Ankara Temsilcisi
• Avrupa Temsilcisi
• Diger temsilcilikler
Basin kurumlarindan ayri olarak radyo TV kuruluslarinda haber programlarini hazirlayan kadro daha genistir.
Yayin içeriklerinin hazirlanma asamasinda yapim ekibi ve stüdyo, kurgu ve çekim ekibi olmak üzere temelde iki ekip vardir. Haber bültenlerinde haber müdürü, editörler, sorumlu müdür, spikerler, muhabirler ve haber kameramanlari görev yapmaktadir.
Haber merkezi, haberlerin toplanip islendigi birimdir. Buraya ulasan haberler kontrol edilip kurgu ve seslendirmeler yapilarak yayina hazir hale getirilir. Ayrica ajanslardan geçen haberler de yayina verilebilmektedir.
Haber müdürü, radyo-tv haber bültenlerinde bülten haberlerinden sorumludur. Istihbarat sefi yerine de kullanilir. Büyük medya kuruluslarinda haber müdürü, yazi isleri müdürüyle istihbarat sefi arasinda haber akisini saglar. Muhabirlerden gelen haberleri kontrol eder. Yayinlanip yayinlanmayacagina karar verir. Ayrica degisik kaynaklardan gelen haberleri yeniden biçimleyebilir.

Spiker (Sunucu):

Haber bültenlerini mikrofon ya da kamera karsisinda seslendiren (okuyan) ve sunan kisidir. Spiker haber yazmaz, habere gitmez; ancak bir haberle iliskili olarak stüdyoda bulunan konuga editörün ilettigi sorulari sorar. Spiker gündemi sürekli takip etmeli, gelismeleri kaçirmamalidir. Bu onun habere hakim olmasini saglar.

Yorumlayici (Anchorman):

Haber programlarinin yapimci ve sunucusudur. Haberleri kisisel yorum ve katkilari ile sunar.
Bu kadroya ayrica yönetmenler, sorumlu müdür, muhabirler, kameramanlar da eklenebilir.

Çizgifilm Animasyon Atölyesi

2 boyutlu ve 3 boyutlu çizgifilm yapim teknikleri kullanilmaktadir.

Çizgifilm okulunun amaci, bir çizgifilm çalismasinin tüm asamalarini görerek, yasayarak, animasyon ekibinin görevlerini üstlenerek çizgifilm yapiminin temellerini ögretmektir.

 

Animasyon              

Bu çalismayi gerçeklestirebilmek için temel sinema bilgileri teorik olarak anlatilmakta, senaryo yazim teknigi, sinema teknigi bilgisi, Resim bilgisi, Raft, leyaut, Sinopsis, Anaresim, Cleanup, Grafik, Photoshop, Backraund, Renklendirme, 3D Max, Isik, Kamera açilari, kurgu, montaj, ses, efekt, dublaj, yönetmenlik bilgileri uygulamali olarak gerçeklestirilmektedir.

 

Asamalar     

Çizgi film okulu sonunda katilimcilar bir çizgifilm çalismasi yasayacak ve bireysel olarak kisa versiyonlu çizgi filmler üretecekler.

Çizgifilm okulunda tümüyle pratik çalismalar yapilmaktadir. Tüm dersler proje üzerinde uygulamali olarak islenmektedir.

Film endüstrisinde siklikla kullanilan 3D animasyon teknikleriyle farkli çalismalar üretilmektedir.

1001 Gece Masallari Abbasiler devrinde Halife Harun Resit zamaninda ortaya çikan 1001 Gece Masallari onlarca filme konu olmustur. FILM KÜNYESI Yönetmen: Ali Osman Emirosmanoglu Bas Animatör: M.Kemal Yargici Background: Ismail Yanar Senaryo: Ekrem Bektas Clenup: Nalan Çakin, Sinan Önal Ara Çizerler: Feyza Özyurt, Zeynep Dilberoglu Montaj&Efekt: Ömer Emirosmanoglu Bilgisayar Oparatörleri:  Cengiz Yargiç, Isik Özbay Stüdyo Sorumlusu: Ömer Emirosmanoglu Müzikler: A. Cengiz Yargiç, Kemal Sahir Gürel, Ilhan Yabantas Resim Düzeltme: Esra Emirosmanoglu, Nazife Baydemir Yapim Yili: 2003 Süre: 62 Dakika Dil: Türkçe    ÇEKIM HIKAYESI STORY - BOARD 1001 Gece Masallarinin 1000' e yakin planinin nasil çizilecegi tasarlanarak önce story-board hazirlandi. Story-board' lar filmin yönetmeni gözetiminde M.KEMAL YARGICI tarafindan çizildi.   ROUGH Filmde story-board daki planlarin çizimine esas teskil edecek olan roughlar hazirlandi. Bu asamada figürlerin ilk pozlari ve mekanla olan iliskileri ortaya çikartildi.   ÇIZIM Bir çizgi filmin en zor ve en çok zaman alan safhasi olan karakterlerin hareketlendirilmesi/çizilmesi M. KEMAL YARGICI tarafindan yardimci animatörlerle birlikte 2 yilda gerçeklestirildi. 15.000' den fazla resim çizildi. Deneme çekimleri yapildi. Gerekli düzeltmeler yapildi. Çekim ve boyaya gönderildi. Animasyonun akisina göre her saniye için 8/12/24 resim çizildi.   FON YAPIMI Raugh çizimleri kartona aktarildiktan sonra guaj ve ekolin boyalari kullanilarak püskürtme ve firça teknigi ile ISMAIL YANAR tarafindan olusturuldu. Bilgisayara aktarilan fonlar özel efektlerle desteklendi. Karakter çalismalari da üzerine eklenerek planlar olusturuldu.   SESLENDIRME Film kalabalik ve profesyonel bir ekip tarafindan Vipsas stüdyolarinda seslendirildi. Seslendirme Yönetmeni: Nevzat Çandarli Seslendirme Yönetmen Yardimcisi: Melih Ceylan Seslendirenler: Hayri Küçükdeniz Cem Kurdoglu Faruk Akgören Pinar Erengil Iskender Bagcilar Suat Önen Ismail Yildiz Savas Taner Nevzat Çankara Melih Ceylan Caner Çandarli Salahsun Hekimoglu Faruk Hekimoglu

 

AJANS HABERCİLİGİ

Küresellesen dünyamizda haber olgusu giderek önem kazanirken, habere ulasim da önemli bir konu olarak karsimiza çikmaktadir. Medya kuruluslarinin dünyanin dört bir yaninda muhabirleri bulunmadigindan habere ulasmak denildiginde akla ilk gelen kuruluslar haber ajanslari olmaktadir.
Haber ajanslari, basindaki hizli ve güvenilir haber akisini saglayan son derece önemli kuruluslardir. Kitle iletisim araçlarinin haber, bilgi ve görüntü gereksinimini önemli ölçüde saglayan bu kuruluslar, ülkemizde ve dünyada basin sektörüne damgasini vurmuslardir.
Günümüzde haber ajanslari önemli sorumluluk ve islev üstlenmislerdir. Güvenilir ve hizli haber akisini saglamakla yükümlü olan haber ajanslari bir bakima medya kuruluslarinin can damarini olusturmaktadir. Ajanslardan yararlanmayan televizyon kanali, gazete ve dergi oldugunu düsünmek olasi degildir. Haber ajanslari kurulus amaçlari ve gerçeklestirdikleri hizmetin geregi olarak diger kitle iletisim araçlarina göre daha büyük boyutta örgütlenmislerdir. Ayrica, sahip olduklari olanaklar ve sürekli gelistirdikleri teknolojileri sayesinde, haber alma ve yayma islevini diger kitle iletisim araçlarina oranla daha çabuk ve hizli bir biçimde gerçeklestirmektedirler.


1. HABER AJANSLARI

Küresellesen dünyamizda, kitle iletisim araçlarinin gelismesiyle birlikte haber aktariminin önemi giderek artmistir. Kitle iletisim araçlarinin baslica haber kaynagi olan haber ajanslari toplumlar arasi iletisimde büyük rol oynamaktadir. Toplumsal iliskiler ve toplumsal olaylarin giderek gelismesine paralel olarak dünyanin herhangi bir yerinde meydana gelen bir olay diger yerinde de hissedilmektedir. Bu baglamda genis kitlelere haber ulastirmak birinci derecede önem kazanmistir. Hiçbir yayin organinin kendi olanaklariyla dünyadaki bütün olaylari izlemesi olasi degildir. Bu nedenle bütün basin organlari kendi dislarindaki ve herkese açik haber kaynaklari olan haber ajanslarina basvurmaktadir.
Haberlerin dünya çapinda genis kitlelere ulasmasinda dolayisiyla da uluslararasi haberlesmede son derece önemli ve etkin rol oynayan haber ajanslari gerek görsel-isitsel, gerekse yazili basinin haber, bilgi ve görüntü gereksinimini büyük ölçüde karsilamaktadir.

1.1. Haber Ajansinin Tanimi

Haber ajanslarini kitle iletisim araçlarina ortak hizmet götürme islevini yerine getiren kuruluslar olarak tanimlayabiliriz. Haber ajanslari, haber ve bilgileri dogru, tarafsiz, hizli ve ayrintili bir biçimde toplayarak, bunlari belirli bir ücret karsiligi abonelerine aktaran kuruluslardir.
Ajans kelimesinin agirlikli anlami haber baglantilidir. Haber ajanslari, haberleri ya da haber üretimine iliskin malzemeyi diger kitle iletisim araçlarina dagitmak için çalistiklarindan en kisa anlamiyla “toptanci medya” olarak tanimlanmaktadir.
UNESCO tarafindan yapilan haber ajansi tanimi ise söyledir: “Haber ajansi, hukuki statüsü ne olursa olsun, genel anlamda haberleri, gerçekleri gösteren ve tanimlayan aktüalite belgelerini bulup, bunlari kitle iletisim araçlarina –onlari ikna etmenin disinda kalmak üzere- yayan, yasalarin hükümlerine, ticaret kurallarina uygun olarak verildigi ölçüde tam ve tarafsiz hizmet götüren bir kurulustur.”

1.2. Haber Ajanslarinin Islevleri

Haber ajanslari kurulduklari tarihten itibaren haberlesme sürecinde yer alan kuruluslara haber bulma islevini üstlenmislerdir. Günümüzde haber ajanslarinin üç temel islevi vardir:
• Haber ya da haber için gerekli malzemeleri toplamak
• Yazili, görüntülü, sesli haber üretmek
• Toplanan haber malzemelerini ya da üretilen haberleri, üye olan abonelere
dagitmak, müsterilere satmak.
Günümüzde dünya genelinde 180 dolayindaki haber ajansi, kurumlarin ve bireylerin haber gereksinimini karsilamak üzere, günde yaklasik 13 milyon kelimeden olusan yeni bilgiler yayinlamaktadir. Dünya üzerinde gerçek haber ajansi sayilabilecek 180 ulusal ya da uluslararasi kurulusun 50 kadari Avrupa’da, 35’i Afrika’da; 20 kadari Arap ülkelerinde, 30’u Asya ve Pasifik’te, 15’i Latin Amerika’da kalani da çesitli ülkelerde bulunmaktadir. Bu ajanslar genis muhabir agiyla bütün dünyada örgütlenmislerdir. Haberi toplayan muhabirler, bunlari ajans merkezine geçmektedirler. Böylelikle küresellesen dünyamizda haberlerin büyük bir bölümü kitle iletisim araçlarina ilk olarak ajanslar tarafindan geçilmektedir.
Haberlerin geçilmesi sirasinda en modern iletisim araçlari kullanilmaktadir.
Günün 24 saati haber alma yarisi içinde olan haber ajanslari için hiz ve zaman çok önemlidir. Haber ajanslari ellerinde bulunan gelismis teknolojik araçlar yardimiyla gazetecilerin yaptiklari haber toplama ve iletme görevini ulusal ve uluslararasi boyutta oldukça hizli ve yaygin bir biçimde yerine getirmektedirler.

1.3. Uluslararasi Haber Ajanslari

Haber ajanslarinin uluslararasi nitelik tasimasinin ölçütü, öteki ülkelerde büro açmis olmak ya da muhabir bulundurmak degil, dogrudan kamuoyuna haber ulastiran kitle iletisim araçlari arasinda abonelerinin bulunmasidir. Uluslararasi haber ajanslari dünyaya yayilan haber aglari sayesinde abonelerine kesintisiz hizmet verebilmektedir. Ajanslarin haber hizmeti verdikleri abone yelpazesi çok genistir.

Uluslararasi Haber Ajanslarinin Özellikleri

Uluslararasi haber ajanslarinin özellikleri su sekilde siralanmaktadir:
• Birçogu gazeteler ile radyo ve TV istasyonlarinin ortak olduklari kooperatif özelligi tasimaktadir.
• Güvenilirliklerini ve tarafsizliklarini sürdürmek için kendi ekonomik kaynaklariyla yetinmek gerektigi bilincindedirler.
• Dis büro ve temsilci sayisinin çoklugu nedeniyle kendi kaynaklarindan haber alma olanagini artirmislardir.
• Gerek ülke içinde, gerek ülke disinda abone sayisi çok fazladir.
• Az fakat öz haber degil, bol ve çesitli haber vermektedirler.
• Dis yayinlari çok çesitli ve güçlüdür.
• Çok dilde dis yayin yapmaktadirlar.
• Radyo ve TV’lere özel haber servisi vermektedirler.
• Çok genis bir arsive sahip bulunmaktadirlar.
• Iletisim alaninda yogun bir rekabet içinde olduklarindan, en yeni ve en gelismis teknikleri uygulamaktadirlar.
• Gelismekte olan ülkelerin ajanslarina teknik ve bilimsel danismanlik hizmeti vermektedirler.
Iletisim teknolojilerinin gelismesi haber akisini kolaylastirmakta, ancak haberlerin iletilmesi için dünyanin birçok yerinde muhabir bulundurmayi gerektirmektedir. Haber toplama ve dagitma isleminin maliyeti yüklüdür. Bu maliyetin altindan da ekonomik yönden güçlü olan ülkeler kalkabilmektedir.
Büyük haber ajanslari kurulduklari yillarda birbirleriyle isbirligi içine girmislerse de daha sonraki dönemlerde artan yogun rekabet ortaminin etkisiyle kendi olanaklarini kullanmaya baslamislardir. Ancak teknik olarak bu tarz ayricaliklara sahip olmayan gelismekte olan ülkeler uluslararasiajanslara bagli kalmaktadirlar.
Az gelismis ülkelerin ise dünya basininda çok fazla yer almadigi yadsinamaz bir gerçektir. Az gelismis ülkelerin ekonomileri, teknolojileri ve muhabir sayilari haberlesme isleyis düzeni açisindan yetersizdir. Ekonomik açidan güçlü olan gelismis ülkeler, teknolojik gelismelerin de destegiyle kitle iletisim araçlarini ellerinde tutmaktadirlar.
Bu nedenle dünya haberlerinin dolasiminda tek yönlü ve dengesiz bir düzen söz konusudur. Örnegin az gelismis bir ülkede meydana gelen çok önemli bir olay çogu kez duyulmamakla birlikte gelismis ülkelerin belki de çok fazla önem tasimayan bir haberi tüm dünyaya aninda yayilmakta ve böylece dünyanin ilgisini çekmektedir. Az gelismis ya da gelismekte olan ülkeler genellikle dogal afet, iç savas gibi çok önemli olaylarla seslerini dünyaya duyurabilmektedir.
Uluslararasi iletisimdeki esitsizlik ve dengesizliklere tepki olarak Üçüncü Dünya Ülkeleri 1978 yilinda, yeni bir ‘Dünya Iletisim Düzeni’ olusturulmasi için UNESCO bünyesinde girisimde bulunmuslardir. Bu girisim sonucu UNESCO bünyesinde, Irlandali devlet adami Sean MacBride baskanliginda bir komisyon olusturulmustur. Komisyonun hazirladigi “Many Voices, One World”, (Çok Sesli, Tek Dünya) adli raporda, gelismis ülkelerle, gelisme hâlinde olanlar ya da üçüncü dünya ülkeleri arasindaki haber akiminin dengesizliginin giderilerek, haber toplama ve dagiliminin her iki yönde dengeli ve hakça yürütülebilmesi için bir dizi öneride bulunulmustur.
Bu öneriler söyledir:
“Ulusal ajanslarin kurulmasi, bunlarin kendi aralarinda ve uluslararasi nitelikteki büyük ajanslarla isbirligi yapmalari, gelisme hâlindeki ülkeler arasinda iletisimi hizlandirmak ve pekistirmek için bölgesel haber havuzlari olusturulmasi.”
Raporda, bu amaçlarin gerçeklestirilmesi için gelismis ülkelerden diger ülkelere bu alanda uzman personel gönderilmesi ve hazirlanacak egitim programlariyla yerel elemanlar yetistirilmesi de öngörülmüstür.
Uluslararasi haber üretim ve dagitim hizmeti, uzun yillar Associated Press (AP), United Press International (UPI), Agence France Presse (AFP), Reuters ve TASS’in önderliginde yürütülmüstür. Bu hizmet günümüzde 1970’li yillarda UPI’in el degistirerek küçülmesi, 1992’de Sovyetler Birligi’nin dagilmasiyla TASS’in (yeni adiyla ITAR-TASS) etkinliginin azalmasi sonucu, Amerika Birlesik Devletleri, Fransa ve Ingiltere kökenli üç ajansin etkin denetimi altindadir.
Dünya ülkelerine ulastirilan haberlerin büyük çogunlugu AP, AFP ve Reuters haber ajanslari kaynaklidir. Daha önce gördügünüz ‘Basinin Dogusu ve Gelisimi’ modülünde saydigimiz haber ajanslarinin tarihçesi ile ilgili ayrintili bilgilere yer verilmistir. Biz burada uluslararasi haber ajanslarinin bugünkü durumu ile ilgili genel bilgilere yer vermekle yetinecegiz.

1.3.1. Associated Press (AP)

AP kuruldugu günden bugüne kadar sürekli kendini yenileyerek önemli ajanslardan biri hâline gelmistir. Ajans birçok ilke imza atmis, AP muhabirleri 46, foto muhabirleri 27 Pulitzer ödülü almislardir. AP genis haber kaynaklari, yaygin haberlesme agi, yeni teknolojileri kullanmasi, güvenilirligi ile uluslararasi haber ajanslarinin en yaygin ve etkilisidir. Hâlen özel anlasmali foto ve haber muhabirlerinin disinda 600’e yakin teknik uzman olmak üzere 3 binden fazla kisi çalismaktadir. AP bugün 1700’ün üzerinde gazeteye, 6 bin dolayinda TV ve radyo istasyonuna hizmet vermektedir. AP, ABD’nin yani sira 112 ülkede 8 bin 500 dolayinda olmak üzere toplam 15 binden fazla abonesi bulunmaktadir.
145’i ABD’nin eyalet merkezleri ve önemli kentlerinde, 95’i 78 ülkede olmak üzere 240 bürodan saglanan haberlerle 6 dilde, ortalama 20 milyon kelime haber, bini askin fotograf ve grafik yayinlamaktadir.
Dünyanin en büyük haber ajansi sayilan AP’nin dis ülkelere ulastirdigi, ABD ile ilgili yerel haberlerin orani, tüm yayinin yüzde 18’ini olusturmaktadir. AP yayininin, ABD’den dis dünyaya yayimladigi haberlerin yüzde 81’i ise dis haberdir. Uluslararasi ajanslarin, ulusal kamuoylarini etkilemek ya da ilgisiz kilmak amaciyla haber seçimlerini belirli siyasal ve diplomatik ölçütlere göre yaptiklari bir gerçektir. AP’nin dis ülkelerden ABD içine ulastirdigi yerel haber orani ancak yüzde 1’i bulmaktadir. AP’nin haberlerinin yüzde 41’i devletlerarasi iliskileri konu alan haberlerdir.
Türkiye’ye yönelik AP bülteni, günlük ortalama 300 haber içermektedir. Bu haberlerin
bir bölümü AA tarafindan çevrilerek abonelere aktarilmaktadir.

1.3.2. Reuters Ajansi

Dünyanin ABD Baskani Abraham Lincoln’e yapilan suikast haberlerini Avrupa’ya ilk ulastiran ajanstir. Dünyanin en büyük üç haber ajansindan biri olan Reuters, 151 ülkede, 24 dilde, günde 2 milyon kelimeyi asan haber servisi yapmaktadir. Abonelerine 263 borsadan haber ulastiran Reuters, ayrica 93 ülkedeki 310 televizyon kurulusuna görüntülü haber satmaktadir. Toplam 163 ülkede 217 bürosu bulunan ajansin bünyesinde 2 bin dolayinda haberci, foto muhabiri kameraman olmak üzere toplam 16 bin kisi çalismaktadir. Reuters’in özelligi yalnizca uluslararasi haber yayinlamasidir. Ingiliz kitle iletisim araçlarina yerel, yöresel ve ulusal haberlerde Press Association (PA) hizmet vermektedir. Reuters’in günümüzdeki büyük basarisi, ajans haberciliginde agirligi politik haberlerden mali ve ekonomik haberlere kaydirmasinin yani sira televizyon ve multimedia haberlerine agirlik vermesinden kaynaklanmaktadir.
Günümüzde gelirinin yüzde 85’ini Ingiltere disindaki abonelerinden saglayan Reuters’in faaliyetlerinin önemli bir bölümünü de radyo ve TV haberciligi olusturmaktadir. Reuters Television, 93 ülkedeki 310 kurulusa, TV ve aktüalite filmleri pazarlamaktadir.
Reuters, Türkiye’de dakikada 66 kelimeden, 5 milyon kelimeye kadar hizla aktarilan bilgilerle 4 binin üzerinde kullaniciya hizmet vermektedir. Reuters’in, “Türkiye Yatirim Servisi” Türkiye ve mali piyasalari ile ilgili bilgiler içermektedir.
Reuters’in Istanbul, Ankara, Izmir ve KKTC’de bürolari bulunmaktadir.

1.3.3.Agence France Presse (AFP)

Dünyanin üçüncü büyük haber ajansi konumunda bulunan AFP’nin gelisme yillarindaki en önemli basarisi 6 Mart 1953 günü Stalin’in ölümünü, TASS ajansindan 15 dakika önce flas haberle bildirmesi olmustur. Günümüzde AFP, dünya çapinda 13 bin kullaniciya hizmet vermektedir.
Ajansin müsterileri arasinda 650 gazete, 200 TV sirketi, 400 radyo, 100 ulusal basin ajansi ve medya disinda 2 bin abone bulunmaktadir. Böylece ajansin yayinlari abone ajanslarin da araciligi ile 7 bin 6 yüz gazeteye, 2 bin 5 yüz radyoya ve 4 yüz TV sirketine ulasmaktadir. AFP’nin bünyesinde 2 bin dolayinda 81 ayri ulustan kadrolu isçi çalismaktadir. Bunlarin 1200’ü gazeteci, 200’ü de foto muhabiridir. AFP günde Fransizca, Ingilizce, Ispanyolca, Arapça, Portekizce ve Almanca olmak üzere 6 dilde 2 milyon kelimelik yayin yapmaktadir. Ayrica, her gün 250 renkli fotograf ile 80 grafik yayinlamaktadir.
AFP’nin önemli özelliklerinden biri, kurulusundan bu yana Afrika ülkelerine özel bir ilgi duymasi ve bu ülkelere yönelik haberlere belirli bir ölçüde agirlik vermesidir. AFP, Afrika’nin politik, ekonomik ve kültürel faaliyetlerine iliskin özel bir bülten yayinlamaktadir.

1.3.4. Ikincil Konumdaki Uluslararasi Haber Ajanslari

Ikincil konumdaki uluslararasi haber ajanslari, tüm dünya ülkelerine hizmet veremeseler de kendi ülkeleri ve ulastiklari ülkelerin nüfuslari ve dünyanin önemli bir bölgesindeki güçleri nedeniyle öne çikan haber ajanslaridir. 1990 yilinda iki Almanya’nin birlesmesinden sonra geliserek etkisini artiran Alman ajansi Deutsche Presse Agentur (DPA), Ispanya’nin Latin Amerika’da da etkili bir güce sahip olan ajansi Spanish New Agency (EFE), ABD, özellikle de Latin Amerika’da etkili olan Italyan ajansi Agenzia Nazionale Stampa Associata (ANSA), Rusya’nin ITAR-TASS, Çin’in XIN HUA ve Japonya’nin KYODO ajanslari, dünyanin belli bölgelerinde haber toplama ve dagitma isini yapmaktadirlar.
Japonya’nin KYODO ajansi disinda söz konusu haber ajanslarinin tümü, çesitli yöntem ve ölçütlerle devletlerinden destek görerek yardim almaktadirlar. Bu ajanslarin da çalisma yöntemleri 3 büyük ajansa benzemektedir. Ancak daha çok ülke içine yönelik faaliyet göstermektedirler. Temel amaçlari ülke içindeki basin yayin kuruluslarina haber iletmektir, uluslararasi haber dagitimi ikincil amaçlaridir.

1.4.Türkiye’de Haber Ajanslari
1.4.1. Anadolu Ajansi (AA)

Anadolu Ajansi, yalnizca genel bültenden günde ortalama 700 haberi abonelerine sunarken, Türkiye’nin “Haber Bankasi” olmayi basarmistir. Ajans AP, Reuters, AFP, DPA, ANSA ve XINHUA gibi dünyanin önemli haber ajanslari ile isbirligi içinde bulunmaktadir. Ayrica, Anadolu Ajansi’nin 100 ülkenin ulusal haber ajanslari ile de karsilikli haber degisimi çerçevesinde isbirligi anlasmalari bulunmaktadir.
Anadolu Ajansi, “siyasi, ekonomik ve toplumsal gelismeler, ekonomi haberleri, borsa, para piyasalari, Parlamento’dan haberler, Anadolu basini için yerel haberler, sanat ve kültür dünyasi, Türkiye’den ve dünyadan spor haberleri, sanat ve kültür dünyasi” basliklari altinda haber yayini yapmaktadir. AA yayinlarinin önemli bir bölümü, Dis Haberler Müdürlügü’nün çesitli servislerinde, uluslararasi ajanslarin haberleri arasindan derlenerek Türkçeye çevrilen haberlerden olusmaktadir. Dis haberler yayini, bir yandan da AA’nin çesitli ülkelerde bulunan temsilcilerinin gönderdikleri bilgi ve haberlerle de desteklenmektedir. Anadolu Ajansi ayrica, Ingilizce, Fransizca ve Almancanin yani sira Türk lehçeleri ile hazirladigi haberleri Türkçe konusan ülkelerin haber ajanslarina ulastirarak, Türkiye ile ilgili haberlerin en dogru biçimde söz konusu ülkelerin basininda yer almasini saglamaktadir.
AA’nin hâlen 300’ü askin abonesi vardir. Aboneler arasinda ulusal ve yerel kitle iletisim araçlarinin yani sira, kamu kuruluslari ve özel sirketler de bulunmaktadir. Haberde, genel bülten, net özel ve bülten (internet aboneligi), yabanci dil bülteni ve il bülteni abonelikleri vardir. Fotograf'ta, genel fotograf, arsiv fotograflari, spor fotograflari, özel fotograflar ve il fotografi hizmetleri vermektedir. Görüntülü serviste ise, görüntülü haber ve canli yayin hizmeti bulunmaktadir. Anadolu Ajansi, abonenin kisisel bilgisayarina (PC) encoder' den gelen bilgileri çözen bir decoder karti takmakta ve bu bilgileri ekrana haber olarak yansitan bir yazilim yüklemektedir.
Anadolu Ajansi, Turksat 1C uydusu üzerinden kendisine ayrilmis olan banttan yayin yapmaktadir. Ajans, televizyon yayinlari üzerinden bilgi aktarimi olan Vertical Blanking Interval (VBI) sistemini kullanmaktadir. Bu sistem sonucu ajansin haber ve fotograflari Türkiye’nin her yerine, yurtdisinda da Avrupa’dan Asya’ya kadar olan merkezlere ulasabilmektedir. Ajans fotograf hizmeti alaninda da bugün en ileri teknolojiyi uygulamaktadir. Bilgisayar sistemi araciligiyla her gün abonelere 100’ü askin fotografi büyük bir hizla ulastirmaktadir. Anadolu Ajansi, uzun süredir üzerinde çalistigi görüntülü haberler servisine de baslamistir.
Merkezi Ankara’da bulunan Anadolu Ajansi’nin Genel Müdürlük birimleri disinda, yurt içinde 22 Bölge ve Müdürlükleri bulunmaktadir.

1.4.2. Anka Haber Ajansi (ANKA)

ANKA, 3 Mart 1972 tarihinde çok sesli habercilige katkida bulunmak amaciyla gazeteci Altan Öymen tarafindan özgür ve bagimsiz bir ajans olarak kurulmustur. Ajansin kurucusu ünlü gazeteci Altan Öymen’in 1977 yilinda politikaya girmesinin ve ajansla iliskilerini kesmesinin ardindan yönetimi, Müserref Hekimoglu üstlendi.
Hekimoglu, bir anonim sirket kurarak çalisanlarin da yönetime katilimini sagladi. ANKA'nin Yönetim Kurulu, ANKA Anonim Sirketi'nin pay sahipleri ile belli birimlerin yöneticilerinden olustu.
Hekimoglu'nun vefatindan sonra ANKA'nin yönetimini bir süre Nazif Ekzen yürüttü. 2006 yili basindan itibaren de iki gazeteci ANKA'nin yönetimini üstlendi. Günümüzde ANKA Ajansi çalis-malarini üç dalda yogunlastirmistir.

Günlük Haber Servisi

Temel Haber Bülteni’nde Politika, TBMM ve hükümet çalismalari, ekonomi, kamu yönetimi, egitim, saglik, kültür, sanat, çalisma yasami, dis politika, yüksek yargi, adli ve idari yargi, magazin, toplumsal yasam gibi tüm alanlarda günlük 80–100 arasinda haber, bilgisayar agiyla basta gazeteler, TV kanallari, Basin Yayin ve Enformasyon Genel Müdürlügü gibi kuruluslara anlik olarak iletilmektedir. Ajans arastirmaya yönelik haberlere ve ortak haber üretimine özen göstermektedir.

Günlük Türkçe Ekonomi Bülteni

ANKA Günlük Ekonomi Bülteni, Türkiye ekonomi yayinciliginda ilk ve alaninda tek haber ve ekonomik veri kaynagidir. 1974 yilindan bu yana, hafta sonlari ve resmi tatil günleri disinda araliksiz günlük olarak yayinlanmaktadir. Ankara ve Istanbul'daki abonelerine özel bir dagitim sistemiyle, diger illerde ve ülkelerdeki abonelerine ise posta yoluyla her gün ulastirilmaktadir. Aboneleri arasinda bankalar, sermaye piyasasi araci kuruluslari, üniversiteler, arastirmacilar, holdingler, büyük özel sirketler, kütüphaneler, çesitli kamu kurum ve kuruluslari, birçok ülkenin Ankara Büyük elçiligi, oda ve borsalar diger meslek kuruluslari ve birlikleri bulunmaktadir.
Ekonominin gündemine göre her gün en az 16 sayfa hâlinde yayimlanan ANKA Ekonomi Bülteni'nde günlük olarak, emisyon, serbest tevdiatlar, zorunlu karsiliklar, Merkez Bankasi döviz ve para piyasalari islemleri, döviz kurlari, IMKB Hisse Senetleri Piyasasi, Repo-Ters Repo Pazari, Tahvil Bono Kesin Alim Satim Pazari islemleri, Istanbul Altin Borsasi Islemlerine, bir gün, bir hafta, bir ay, üç ay, alti ay ve bir yil önceki durumuyla karsilastirmali olarak yer verilmektedir. ANKA Ekonomi Bülteni, ekonomik verilerin son durumu ile ilgili birçok veriyi abonelerine saglamaktadir.

Haftalik Ingilizce Ekonomi ve Finans Bülteni (ANKA Review)

ANKA Review, 1976 yilindan bu yana, her hafta sali günü Ingilizce olarak araliksiz yayinlanmaktadir.Aboneleri arasinda Dünya Bankasi, IMF, ABD Kongre Kütüphanesi, yabanci ve yerli bankalar, uluslararasi derecelendirme kuruluslari, sermaye piyasasi araci kuruluslari, üniversiteler, arastirmacilar, holdingler, büyük özel sirketler, kütüphaneler, çesitli kamu kurum ve kuruluslari, birçok ülkenin Ankara elçilikleri, oda ve borsalar, diger meslek kuruluslari ve birlikleri bulunmaktadir. Türkiye ekonomisiyle ilgili tüm gelismelere özgün degerlendirme ve tablolarla yer verilmektedir. Tüm ekonomik veriler her hafta aksatilmadan güncellenmektedir. Bu hâliyle Türkiye ekonomisini izleyenler için önemli bir veri kaynagidir.

1.4.3. Ihlas Haber Ajansi (IHA)

Türkiye’nin üç dalda (yazili, görüntülü ve fotografli) haber üretimi yapan ilk özel haber ajansiIHA’dir. 1993 yilinda kurulan Ihlas Haber Ajansi, özellikle görüntülü habercilikte kisa sürede yurt içi ve yurt disinda adini duyurmustur. Merkezi Istanbul’da bulunan IHA’nin, yurt içinde ve yurt disinda 145 bürosu vardir.
IHA, hem Türkiye'den hem de Avrupa, Orta Dogu, Arap Yarimadasi ve Orta Asya ülkelerinden aninda haber alabilen bir organizasyona sahiptir. Ihlas Haber Ajansi, ürettigi haberleri yurt içinde ve yurt disinda pazarlamaktadir. IHA, 300'ü askin Türk ve dünyaca ünlü uluslararasi medya kurulusu ile çalismaktadir. AP ve Reuters ile isbirligi içinde olan IHA, CNN ve WTN’ye da haber servisi gerçeklestirmektedir. Bazi Alman televizyonlarina da görüntülü haber hizmeti veren IHA, Orta Asya ve Balkanlar’daki haber ajanslariyla da haber, fotograf ve görüntülü haber yayini gerçeklestirmektedir. IHA’nin Ingilizce, Almanca ve Arapça bültenleri de bulunmaktadir.
Tüm IHA bürolari, fotografli ve yazili haberleri bilgisayar ortamina aktararak, merkeze internet araciligiyla haberleri aninda gönderebilmekte, bunun yaninda Türkiye’nin dört bir kösesindeki serbest muhabirler araciligiyla da sürekli haber akisini saglamaktadir.
IHA yazili haber servisinin gündeme ait yüzlerce metin ve fotografi ise abonelerine VBI sistemi ile ulastirilmaktadir.

Ihlas Haber Ajansi haber toplama ve yayini konusundaki tecrübesini, ileri teknoloji imkanlariyla donatarak, yayincilara teknik destek saglamakta ve servislerini yayin kuruluslarina kiraya vermektedir.
IHA kamera ekipleri, kurgu hizmetleri, uydu baglantilari, lojistik destek, haber danisma, arsiv ve büro ekipmanlari gibi hizmetleri de dileyen basin kuruluslarina paket olarak kiralamaktadir.
IHA, 19 Mart 2001 tarihinde Amerikan Kalite Birligi'nden (AQA) ISO 9001:2000 Kalite Belgesi almistir.

1.4.4. Cihan Haber Ajansi (CHA)

Yayin hayatina 1 Ocak 1994 tarihinde baslayan Cihan Haber Ajansi, uydu ve internet üzerinden 24 saat araliksiz yazili, fotografli ve görüntülü haber servisi yapmaktadir. Güncel, politik, ekonomik, dis haberler, sanatmagazin ve spor alanlarinda haber üreten Cihan, günde ortalama 450 yazili
haber, 315 fotograf, 165 fotografli haber ve 100 görüntülü haber servis etmektedir.
Türkiye'de yayin yapan ulusal televizyonlarin yüzde 78'ine, ulusal gazetelerin yüzde 53’üne haber servisi yapan CHA’ nin, çok sayida yerel gazete ve televizyon abonesi, internet haber siteleri ve radyo aboneleri bulunmaktadir. Yabanci elçilikler, ekonomi örgütleri, üniversiteler, kamu kurum ve kuruluslariyla özel sirketlere de haber akisi saglanmaktadir. Ayrica, 1997 yilindan itibaren Arapça olarak yayin hizmeti verilmektedir.
Türkiye'nin 81 il ve 284 büyük ilçesinde toplam 520 çalisani ile hizmet veren CHA,
yurdun her yanindan hizli haber akisi saglayacak alt yapi ve teknik donanima sahiptir.
Ayrica Orta Asya, Ortadogu, Balkan ülkeleri, Avrupa, Güney Amerika, Afrika ve Uzak Dogu'daki birçok ülkede muhabir bulundurmaktadir. 31 ülkede bürosu, 55 ülkede muhabiri ile ulusal ve uluslararasi medya kuruluslarina canli yayin ve bant geçis imkânlari sunmaktadir.
CHA, CNN International, BBC, ABC, Reuters gibi çok sayida yabanci ajans ile isbirligi yapmaktadir.

1.4.5. Dogan Haber Ajansi (DHA)
1999 yilinda Hürriyet Haber Ajansi



(HHA), Milliyet Haber

Ajansi’nin (MILHA) birlesmesiyle kuruldu. DHA, Dogan Medya Grubu’na bagli 8 gazete, 2 televizyon kanali, 2 radyo ve WEB siteleri ile grup disindaki abone basin yayin kuruluslarina haber, fotograf ve görüntülü haber servisi yapmaktadir.
Yurt içinde 34 bürosu olan DHA, 81 ilde en küçük ilçelere kadar örgütlüdür.
Muhabirleri araciligiyla komsu ülkeler Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan, Iran, Irak, Suriye, Yunanistanve Bulgaristan’daki gelismeleri de izlemektedir. Bürolar tarafindan Istanbul’daki DHA merkezine bilgisayar ortaminda ayda ortalama 6 bin haber, 3 bin görüntülü haber ve 11 bin adet fotograf servisi yapilmaktadir. Ajans, yurtdisindan da haber, fotograf ve görüntülü haber servisi yapmaktadir.
Türkiye’de 100 noktadan Data link hatlariyla görüntülü haber transferi gerçeklestirebilen DHA, New York, Washington, Boston, Los Angeles, Londra, Paris, Barcelona, Stockholm, Duisburg, Bakü, Lefkosa, Kosova, Pekin, Sydney, Sam, Kerkük, Bagdat, Süleymaniye ve Kahir’deki haber görüntülerini de Datalink ile abonelerine ulastirma imkânina sahiptir. DHA, ayrica Hürriyet gazetesinin yurt disi bürolariyla isbirligi içinde
görüntülü haber yapmaktadir.

1.4.6. Diger Haber Ajanslari

Bu ajanslarin disinda Türkiye’de faaliyet gösteren diger haber ajanslari ise sunlardir:

Merkez Haber Ajansi

Merkez Haber Ajansi, Ciner Grubu’na ait Merkez Yayin Holding A.S. tarafindan 2003
yilinda yazili basin ve görsel basin sektörüne habercilik hizmeti sunmak amaciyla kurulmustur. Sirket sermayesinin tamami kurucu sirkete aittir. Merkez Haber Ajansi, yaptigi yatirimlar ve olusturdugu organizasyon ile bugün Merkez Yayin Holding A.S. bünyesinde yer alan yazili ve görsel medya ürünlerinin ihtiyacini karsilar konuma gelmistir.

ABC Basin Ajansi

ABC Basin Ajansi, 1975 yilinda kurulmustur. Türkiye’deki 50’ye yakin gazete ve 100’ü askin dergiye haber fotograf hizmeti sunan ajans, dünyanin önemli fotograf ajanslarinin Türkiye temsilciligini yapmaktadir.

Türk Haberler Ajansi (THA)

THA, 1950 yilinda özel girisim tarafindan kurulan ilk haber ajansidir. Türkiye’ye ilk tele-foto 1961 yilinda THA tarafindan getirilmistir. THA, 1986 yilinda kapanmis, 1993 yilinda yeniden faaliyete geçmistir. Ajans, bu dönemde görsel medya için televizyon programlari hazirlamaya baslamistir.
Yabanci basin kuruluslari ve haber ajanslari ile de zaman zaman ortak çalismalar yapan THA, Türkçe ve yabanci dillerde birçok tanitim filmi ve spot reklam filmi hazirlanmistir.

Magazin ve Aktüel Haberler Ajansi (MAK AJANS)


MAK AJANS, 1981 yilinda kurulmustur. Basin-yayin organlari için günlük haber bülteni yayimlayan ajans, “Fisilti Gazetesi” adi altinda aylik bir yayin organi da çikarmaktadir. MAK AJANS, magazin haberleri üreten ilk ve tek ajans konumundadir.

Türk Spor Ajansi (TSA)

Türk Spor Ajansi, 1983 yilinda kurulmustur. Spor haberleri yayinlamaktadir. Haftanin 6 günü yayin yapan TSA, yurt içi ve yurt disi temsilciliklerinin sporun her dalinda hazirladiklari haberlerini abonesi olan kitle iletisim araçlarina ulastirmaktadir.

Bagimsiz Basin Ajansi (BBA)

BBA, 1982 yilinda hizmete baslamistir. 1998 yilinda uydu araciligiyla yayin yapan ilk haber ajansidir. Ajans tarafindan ithal edilen portatif yer uydu istasyonu Türk Telekom Sirketi tarafindan verilen lisansla Türkiye, Balkan ülkeleri, Azerbaycan ve Ermenistan gibi komsu ülkelerden önemli olaylarin görüntülerini dünya televizyonlarina ulastirma islevini üstlenmistir.
BBA, Türkiye’deki televizyon kuruluslarinin yani sira agirlikli olarak Amerika ve Japon televizyonlari ve çesitli yurt disi yayin kuruluslarina çekim, organizasyon, program yapimciligi ve uygu hizmetleri sunmaktadir.

Ekonomik Basin Ajansi (EBA)

1969 yilinda kurulan EBA, ekonomi haberciligi alaninda Türkçe ve Ingilizce dört bülten ile bir dergi yayinlamaktadir. Haber bültenlerinde makro ekonomik haberler, dis ticaret verileri ve aylik yabanci sermaye yatirimlariyla ilgili bilgiler yer almaktadir.

Türk Ekonomik Basin Ajansi (TEBA)

TEBA, 1981 yilinda kurulmustur. Ekonomi agirlikli haberleri, ihaleleri ve sektörel gelismeleri içermektedir. Ayrica Hazine, IMF, Dünya Bankasi, krediler, Türkiye’nin kredi notlari, ABA, OECD, çesitli anlasmalar gibi uluslararasi iliskiler de haberlerinin konularini olusturmaktadir.

2. AJANS HABERCILIGI
2.1. Ajans Haberciliginin Özellikleri


Ajans haberciliginin üç temel özelligi bulunmaktadir. Bunlar güvenilirlik, tarafsizlik ve hizliliktir. Bunlarin yani sira ajans haberlerinin eksik yönü bulunmamali, haber degeri tasimali ve kesin olmalidir.

2.1.1.Güvenilirlik

Güvenilirlik sözü, basin ahlak yasalarinda sikça ele alinan bir kavramdir. Haberlerin dogru, yani gerçek olmasi ve dürüst bir sekilde hazirlanarak yayinlanmasi gerekmektedir.
Haber ajanslarinin en çok dikkat etmesi gereken konulardan biri güvenilirliktir. Haber ajanslarinin güvenilirliginin simgesi, haberlerinin dogrulugudur. Dogru haber, ajans haberciliginin olmazsa olmaz kurallarindan birisidir. Dogru habercilige katkida bulunacak etkenlerden biri de haberde kaynak göstermektedir. Bu nedenle ajans haberlerinin kesinlikle kaynagi olmalidir.
Kaynak belirtmek, ajansin güvenilirligini artirir. Verilen haberin kesinlik derecesini gösterir. Abonelerin haberi kaynaktan kendilerinin kontrol etmesine olanak tanir. Bir gelismeyi en kisa süre içinde kaynagindan dogrulatip, haber hâline getirmek ajans haberciliginin en zorlu tarafidir. Haber ajanslari haberlerinde yer verdikleri her unsurun dogruluguna dikkat etmek zorundadirlar. Her ne kadar tüm kitle iletisim araçlarinin dogru haber vermesi istenirse de bu dogru haber verme ilkesi uluslararasi ve ulusal haber ajanslarinda daha da önem kazanmaktadir. Haber ajanslarinin aboneleri, haber ajansindan aldigi habere güvenerek, kendi yayin politikasi ve yayincilik anlayisi çerçevesinde farkli unsurlari öne çikarabilir, ama mutlaka o habere güvenerek almak durumundadir.
Bir ajansin uluslararasi ünü, güvenilirligi verdigi haberlerin dogrulugu ile orantilidir.
“Haberi ilk ben geçeyim” kaygisi içerisinde dogrulatilmadan geçilen haberin yanlisligi, haber alma kanallarinin çok oldugu kitle iletisim ortaminda çok çabuk ortaya çikacagi için ajansin güvenilirligine gölge düsebilir. Bu açidan dogru habercilik, haber ajanslarinin sayginliklarini, güvenilirliklerini sürdürebilmeleri açisindan hizli habercilikten önce gelir.

2.1.2. Tarafsizlik

Ajans haberlerinin ikinci temel özelligi “tarafsiz olma” zorunlulugudur. Dogru haberin yani sira ajans haberciligi için önemli bir ilke, tarafsiz haberciliktir. Haber ajanslarinin aboneleri ya da müsterileri çesitli görüslere sahip, degisik yayin ilkeleri ve politikalari uygulayan kurulus ve kisilerdir. Bu nedenle haberlerini objektif islemek ve vermek zorundadirlar. Ajans haberciliginde tarafsizliga gerekli özen gösterilmezse, dogruluk ilkesi zedelenir.
Haberde tarafsizligi, dengeli ve adil habercilik yapmakla birlikte düsünmek gerekir.
Muhabir haber yazarken kendi görüsleri ile haberi arasina bir mesafe koymaya çalismali ve okurun kendisinden bir sey kanitlamasini degil, enformasyon bekledigini unutmamalidir. Bu nedenle haberde bütün taraflarin görüslerini almaya çalismalidir. Gazeteci için taraf tutuyor görünmek çok kötü puandir. Benzer biçimde önemsiz bir olayi büyütmek ya da önemli bir olayi gizlemeye çalismak da haberde adil olmak ilkesini zedeler. Reuters’in gazeteciler için çikardigi kilavuzda, “Tam bir tarafsizlik ideal bir durumdur. Ama pratikte bunu basarmak imkânsiz degilse de çok zordur. Gazeteciler kendi milliyetleri, egitimleri, kültürleri, dinleri ve kisisel inançlariyla kosullanirlar. Dürüst bir gazeteci bu faktörlerin bilincindedir ve bunlarin haberin sunumuna etki etmesine izin vermez.” denilmektedir.
… Her gün onlarcasiniduydugumuz haberlerin tarafsizligigünümüzde en çok tartisilan konulardan biri. Acaba her uluslararasihaber ajansiveya gazete haberleri tarafsiz mi? Yoksa kendi ülke çikarlarina uygun formatta miservis ediliyor? Bu konuda yasanmisörnekler bize en iyi ipuçlarini veriyor.
II. Körfez Savasi’ndan ABD’nin önde gelen gazetelerinden New York Times, kendi haberlerini sorgulayarak bir itirafta bulundu ve ‘Irak savasindan hemen önce yaptigimiz haberlerde yeterince titiz davranmadik’ dedi. Gazetenin editörleri savastan önce aptiklarihaberlerde, eski Irak Devlet BaskaniSaddam Hüseyin’in muhaliflerinin görüslerini fazla sorgulamadan yer verdiklerini açikladi. Gazete, bazidurumlarda da haberlerini Irak’i isgal etmeye niyetli olan ABD’li yetkililere dayandirdiklariniitiraf etti. New York Times’in yöneticileri, o dönemde bazihaberlerde çok ciddi iddialara yer verildigini belirtiyor. Bu iddialarin arasinda Irak’ta teröristlerin yetistirildigi gizli kamp ile nükleer, kimyasal ve biyolojik silahlarin üretildigi gizli tesisler bulundugu haberleri de yer aliyor. Ancak ilerleyen zamanlarda, bu haberlerin dogrulugunun arastirilmadigive iddialarla ilgili yeni bilgilere yer verilmedigi belirtiliyor. Haberlerin yayinlandigitarihte gazetenin editörü olan Howell Raines ise yayincilik sorumluluklariniyerine getiremedigi için istifa etti.
Bir ülkenin isgali ile sonuçlanmisbu tür yalan haberler hakkindaki gecikmisitiraflar belki gazetenin onurunu kurtarmaya yetebilir ama gazeteciligin aldigiyarayiiyilestirmedigi bir gerçek.
(M. Ismail Sagiroglu, “Haber AjanslariRekabeti Kizisti, Haberi Hizli Servis Eden
Kazanacak”, Akademi Iletisim Dergisi, 2005.)

2.1.3. Hizlilik

Haber ajanslarinin temel yayincilik ilkelerinden en önemlisi, Ingilizce, “be first, but first be right” deyimiyle özetlenen, haberi ilk ileten ama ayni zamanda da dogru ileten ilk kaynak olmaktir. Haber ajanslarinin iletisim teknolojisindeki gelismeleri yakindan izlemeleri ve bunlarin çogunu kendi gereksinimlerine uyarlayarak kullanmalarinin tek nedeni, ulusal ya da uluslararasi rekabet çerçevesinde, hedef kitleleri olan üyelerine, abonelerine ve müsterilerine haberleri ve haber malzemelerini bir an önce ulastirma kaygilarindandir.
Çünkü hizlilik, ajans haberciliginin temel ilkelerindendir. Ajans haberciliginde hizlilik, temel özelliklerden biri olmasinin yani sira haber ajanslari arasinda da baslica rekabet alanlarindan biridir. Haber ajanslari, rekabet ortami içerisinde hizli haber pesinde kosarlar. Bir an evvel haberi abonelerine iletmek isterler ve bunun için yogun bir çaba sarf ederler. Gelismis teknolojinin en son teknolojinin verdigi imkânlarla haberlerini, fotograflarini, görüntülerini aktarma gayreti içerisine girerler.
Ajans muhabirlerinin, hizli haber ulastirma konusundaki duyarliliklarinin en belirgin kaniti olan asagidaki öykü, yillardir dilden dile aktarilmaktadir.
Amerikalibir devlet adamikendisinden demeç almak isteyen UPI (United Press
International) muhabirine söyle sorar:
“-Size demeç vermek isterim, yalniz en son hangi saate kadar bekleyebilirsiniz?
Muhabir bu soruya su yanitiverir:
“-Ben bir haber ajansimuhabiriyim. Bekleyebilecegim en son dakika, simdi içinde bulundugumuz dakikadir. Su anda dünyanin herhangi bir yerinde, bir gazete baskiya verilmek üzere hazirlik yapmaktadir. Bizim görevimiz de, haberleri gazetelere zamaninda yetistirmektir. Bu bakimdan demecinizi hemen su anda almak zorundayim.” Zaman darligi(yayina yetistirmek) nedeniyle gazeteciler, çogu zaman arastirmalarikisa tutmak zorunda kalirlar. Her konunun, her zaman derinlemesine incelenerek yazilmasi olasi degildir. Bazen haberi bir an önce iletme öylesine zorunludur ki, haber bazi ögeleri içermeyebilir. Bu kosullarda bilgi eksikliginin nedenleri açiklanmali, söz konusu bilgilerin arastirildigi ve en kisa sürede yayinlanacagi açiklanmalidir. Hizlilik, dogru haberciligi gölgelememelidir.

2.2. Ajans Haberlerinin Içerikleri

Haber ajanslari genelde gündemi izlerler. Bu nedenle ajans haberlerinin agirligi olaylara yöneliktir. Önemli konularda gelisen olaylar gündemden uzaklasmamak kaydi ile izlenir.
Ajans haberlerinde dizi hâlinde konulara rastlanmaz. Ajans haberlerinin konulari da sinirlidir. Uluslararasi üç büyük haber ajansinin yayinlari incelendiginde, ilk sirayi siyasal haberlerin aldigi gözlemlenmistir. Ikinci sirada savas, çatisma, anlasmazlik, uyusmazlik haberleri yer almakta, üçüncü olarak ekonomik haberler gelmektedir.
“Genel haberler” adi altinda degerlendirilen haberlerin orani, yayin toplaminin ancak yüzde 10’unu bulmaktadir. Sanat-magazin haberleri ise genel yayinlarda ancak yüzde 2’lik bir pay alabilmektedir. Bu ölçütler genelde bazi küçük farkliliklar disinda ulusal ajanslar için de geçerlidir.
Ajanslarin haberlerinin önemli bir bölümü gelismis ülke kaynaklidir. Gelismekte olan ülkelerden ancak “felaket haberleri” ajans bültenlerinde yer bulmaktadir. Böylece gerek gelismis gerekse gelismekte olan ülkelerin halklari, haberleri büyük oranda uluslararasi birkaç haber ajansinin gözüyle izlemektedir.
Reuters ajansinin eski genel müdürlerinden Gerald Long, bu konuda sunlari söylemistir: “Bazen yapmayi amaçladigimiz seyler için de suçlaniyor. Günde 3 bin kelimeyle Hindistan’da olan biten her seyi nasil haber verebiliriz. Seçici olmak zorundayiz ve sinirli sayida haber gönderebiliriz. Dahasi Hindistan gibi 750 milyonluk bir ülkede ne olup bittigini kim biliyor ki, biz tamamini haber verelim.”

2.3. Ajans Haberciliginin Farkliliklari ve Zorluklari

Ajans haberciliginin, hedef kitleye dogrudan ulasan yayin organlarinin bulunmamasi, haberlerinin aboneleri olan kitle iletisim araçlari araciligiyla okuyuculara ulasmasindan kaynaklanan bazi farkliliklari ve zorluklari vardir.

Ihlas Haber Ajansi

Genel Müdürü Fevzi Kahraman, Basin-Yayin ve Enformasyon Genel Müdürlügü’nün Trabzon’da düzenledigi II. Yerel Medya Egitim Semineri’nde “Ajans Haberciliginin Gelecegi” baslikli konusmasinda bu farkliliklari ve zorluklari çarpici bir sekilde ortaya koymaktadir.
……. Ajansta çalisanlar isimsiz kahramanlardir. Diger yerlerde çalisanlara göre daha zor sartlarda, daha agir sartlarda çalismaktadirlar. Daha belki ne bileyim ikintiliçalismaktadirlar. Neden? Gayet net, simdi bir gazete muhabiri ister Istanbul'da yayinlansin o gazete, isterse burada yayinlansin bir gazete muhabiri sabahleyin geldigi zaman, yaptigi ishepimizin bildigi mutat is, oturur önce bir kere gazetesini karistirir.
Bir gazetecinin bekledigi imzasinive ismini görmesidir. Gördüyse fevkalade mutlu olur. Isin bu tarafida var, haberini gördü ya yeter ona. Simdi bakin haberini görür ondan sonra alir diger gazeteleri neyi atlamis, neyi kaçirmisdiger gazeteleri bir gözden geçirir. Makaleleri, vakti varsa okur, ondan sonra kendi özel randevularina bakar, yaziislerinin hazirladigigündeme göre o gün ne yapacaksa, ne takip edecekse o takibi alir önüne. Bir plan yapar ve bu planla o güne baslar. Bilir ki gazete su saatte basilacaktir.
Yazi isleri de haberi su saatte kesecektir. O biliyor saati, o saate kadar resmini, haberini neyse takip eder yetistirir.
Televizyoncuya gelelim; televizyoncu da aynisekilde, onun yalniz bir tek farki, haberi aksamdan izler veya haber bültenleri var belli saatlerde, hepsinin reytingi aynianda çok yüksek haber bültenleri var, reytinglere bakarsan hepsi birinci olmus! O bakar, oralarda varsa eger haberi izlemistir. Zaten yoksa o da kahretmistir, o gün sabaha kadar uyuyamaz. Zaten ana haberde görmediyse haberini onun ki de çöpe atilmistir. Ertesi gün gelir kamerasini sirtina alir, iste haber merkezinde ne hazirlanirsa gündem olarak o günkü olaylar, hatta polis telsizini dinleme yasak gibi bir seydir ama dinlerler, oradan bir sey kapabilir miyiz? Neyse o güne baslar, onun da belli bir saati vardir. Su saate kadar getirirsen haberi 19.00'a girer, 19.30'a girer, 20.00'ye, 21'e girer.
Su saatte getirirsen kaseti, haberini o saate girer, getirmezsen girmez. Onun da bir marjivar onu söylemek istiyorum, bir marjivar. Yani o saate kadar getirdin haberi girdi, getirmezsen zaten belli ki haber girmeyecek.
Ajans muhabirinin böyle bir marjiyok. Onun için bir eserde okumustum, kimse yanlisanlamasin sadece bir kitapta okudugum için söylüyorum, ajans muhabirligi ile gazete ve televizyon muhabirligini söyle tarif ediyor: "Gazete ve televizyon muhabirligi tarifeli tren gibidir" diyor, ben onu degistireyim de "tarifeli uçak gibidir" diyelim. Tarifeli tren gibidir, ne zaman kalkacagibellidir. Ajans muhabirligi ise sürekli hareket halindeki helikopter gibidir. Çünkü kendimizin hazirladigi, su saatte yayinlayacagimizi söyleyecegimiz bir yayin organi, bir gazetemiz yok. Su saatte yayinlanacak denen bir televizyonu yok. Televizyon muhabirleri haberleri kaçiracak, gazete muhabirleri haberleri kaçiracak, ajans muhabiri haberi yakaladiysa onun haberi yayinlanacak bu birinci. Ikincisinde kaçirmaz canim, bile bile de kimse kaçirir mihaberini? Onun için bir kere burada ciddi anlamda yarisvar, ajans muhabiri ile gazete ve TV muhabiri arasinda, bu anlamda bir yarisvar. Ikincisi, ilgili televizyon, ilgili gazete öncelikle kendi muhabiri bu haberi üretmisse onu kullanmak ister. Neden? Ekonomik olarak harcama yapiliyor, onu kullanmak ister. Onun disinda ajansa para yatirip da bir baska haber almak istemez. Çünkü muhabire de para veriyor, ajansa da. Profesyonelce düsündügü zaman hangisi daha iyi, hangisi daha ögeleri yerinde degil, kötü demeyim de o tarzda ayirabilir ama ilk etapta yapilan kendininkini kullanmaktir. Burada da ajans muhabiri aleyhine bir dezavantaj var. O hâlde ne yapacak ajans muhabiri? Ajans muhabiri, hem gazeteciyi, hem televizyon muhabirini atlatacak, onlardan çok süratli bir sekilde haberini geçecek, fotografinigeçecek ve böylelikle gazetelerde ve televizyonlarda yer alacak.
Görüntülüyse, yaziliysa ayriayriseyler, tek tek tarif etmeyim onlari. Böylesine zor bir yarisiçerisinde, sürekli hareket hâlinde.
…Içeride sikintimiz var, disarida bir sikintimiz yok. Daha dün Filipinlerden bir televizyon, haberimizi kullanmak istedigini söyledi. Biz de kendisine "kullanabilirsiniz" dedik. Logo ile haberimizi kullanmaya izin istiyor, izin istemese de ne olacak, görecek hâlimiz yok. Reuters, AP gibi ajanslarin hiçbirisinde logo olmaz, logo koymaz ama hangi televizyon olursa olsun kaynaginibelirtmek için, bir gazetecilik disiplini, bir gazetecilik saygisi, bir gazetecilik edebi, terbiyesi içerisinde, gazetecilik hukuku içerisinde diyelim hangi ajanstan aldiysa onun ismini kendisi yazar.
CNN'e bakin Reuters yazar, AP yazar sol üst kösesinde. Biz kendimiz çaka çaka oraya yazdigimiz hâlde, bizim o meshur medyayiidare edenler, ülkeyi idare edenler, insanlara yön verenler öncelikle oralarikapatiyorlar. Nereye yazarsak yazalim, bir arkadasda diyor ki ortasina yazin, teknik gelisiyor onu yapacagiz da. Bu sebeple ajans haberciligi, ister görüntülü, isterse yaziliolsun çok zor bir istir. Yazilida da haberinizi takla attirirlar, orada redaktörler oturur onu öyle bir islerler, simdi degistiremedikleri yerleri de söylemeyim baziyerlerini de degistiremezler, degistirirler, ondan sonra ya kendi muhabirinin adinikoyar yahut o sehrin adinikoyar. Gazete de vardir, televizyonda da var. ………………… üretmisse onu kullanmak ister. Neden? Ekonomik olarak harcama yapiliyor, onu kullanmak ister. Onun disinda ajansa para yatirip da bir baska haber almak istemez.
Çünkü muhabire de para veriyor, ajansa da. Profesyonelce düsündügü zaman hangisi daha iyi, hangisi daha ögeleri yerinde degil, kötü demeyim de o tarzda ayirabilir ama ilk etapta yapilan kendininkini kullanmaktir. Burada da ajans muhabiri aleyhine bir dezavantaj var. O hâlde ne yapacak ajans muhabiri? Ajans muhabiri, hem gazeteciyi, hem televizyon muhabirini atlatacak, onlardan çok süratli bir sekilde haberini geçecek, fotografinigeçecek ve böylelikle gazetelerde ve televizyonlarda yer alacak.
Görüntülüyse, yaziliysa ayriayriseyler, tek tek tarif etmeyim onlari. Böylesine zor bir yarisiçerisinde, sürekli hareket hâlinde.
…Içeride sikintimiz var, disarida bir sikintimiz yok. Daha dün Filipinlerden bir televizyon, haberimizi kullanmak istedigini söyledi. Biz de kendisine "kullanabilirsiniz" dedik. Logo ile haberimizi kullanmaya izin istiyor, izin istemese de ne olacak, görecek hâlimiz yok. Reuters, AP gibi ajanslarin hiçbirisinde logo olmaz, logo koymaz ama hangi televizyon olursa olsun kaynaginibelirtmek için, bir gazetecilik disiplini, bir gazetecilik saygisi, bir gazetecilik edebi, terbiyesi içerisinde, gazetecilik hukuku içerisinde diyelim hangi ajanstan aldiysa onun ismini kendisi yazar.
CNN'e bakin Reuters yazar, AP yazar sol üst kösesinde. Biz kendimiz çaka çaka oraya yazdigimiz hâlde, bizim o meshur medyayiidare edenler, ülkeyi idare edenler, insanlara yön verenler öncelikle oralarikapatiyorlar. Nereye yazarsak yazalim, bir arkadasda diyor ki ortasina yazin, teknik gelisiyor onu yapacagiz da. Bu sebeple ajans haberciligi, ister görüntülü, isterse yaziliolsun çok zor bir istir. Yazilida da haberinizi takla attirirlar, orada redaktörler oturur onu öyle bir islerler, simdi degistiremedikleri yerleri de söylemeyim baziyerlerini de degistiremezler, degistirirler, ondan sonra ya kendi muhabirinin adinikoyar yahut o sehrin adinikoyar. Gazete de vardir, televizyonda da var. …………………

3. AJANS HABERI YAZIM TEKNIKLERI VE AJANS HABERCILIGI UYGULAMALARI
3.1.Ajans Haberi Yazim Teknikleri


Ajans haberciliginde, haberlerin abonelere ulastirilmasi asamasindan önce kullanilan bazi yöntem ve teknikler vardir. Bu uygulamalardaki amaç, haber ajanslarinin aboneleri olan kurulus, kurum ya da kisilere, yapacaklari haber çalismalari için kolaylik saglamaktir.

Gündem

Haber ajanslari günlük yayinlarina gündem geçmekle baslarlar. Gündem, o gün haber ajansi tarafindan izlenecek haber nitelikli olaylarin, konu ve önem sirasina göre yazildigi listedir. Bu listede izlenecek olay ya da gelismelerin yerleri ve saatleri de belirtilir.
Gündemde ayrica, izlenecek konularla ilgili fotograf, grafik ya da görüntü yayinlanip yayinlanmayacagi da kaydedilir. Gündemde, ajanslarin servise konulan özel haberlerinin basliklarina da yer verilir. Anadolu Ajansi, ana gündemin disinda her gece saat 00.05’te özet gündem yayinlamaktadir. Çok detaya girilmeyen bu gündemin özellikle geceden hazirlik yapan ve yayin akisi sürekli olan radyo ve televizyon gibi abonelere yöneliktir. Özel haberler bu gündemde yer almaz. AA ayrica, her hafta Persembe günleri saat 12.00’de haftalik gündem yayinlamaktadir. Bir sonraki haftanin bilinen gelismeleri 7 günlük takvimle abonelere sunularak, haftalik degerlendirme olanagi saglanmaktadir.
Gündemin amaci, ajans abonelerinin çalismalarini kolaylastirmaktir. Aboneler, gündeme göre ajanstan gelecek habere, gazete sayfasinda ya da haber bülteninde önceden yer ayirarak, sayfa düzeninde ya da yayin programinda planlama yaparlar.
26



Asagida Anadolu Ajansi’nin 8 Mart 2007 tarihli ana gündeminden kisa bir bölüme yer verilmistir. Inceleyiniz.
1- Dünya Kadinlar Günü kutlaniyor...
-Basbakan Recep Tayyip Erdogan, Nevsehir'de Devlet Bakani Nimet Çubukçu'nun ev sahipliginde düzenlenen ''Toplumsal Yasamimizda Kadinlarimiz'' konulu panelin açilisinda konusacak.
- TBMM Baskani Bülent Arinç, Dünya Kadinlar Günü dolayisiyla en yasli kadin parlamenterler ile TPB yönetim kurulu üyelerini kabul edecek, TBMM'de görev yapan kadin parlamento muhabirleri ile bir araya gelecek.
-Anavatan Partisi Genel Baskani Erkan Mumcu, Türk Metal-Is Sendikasinca düzenlenen ''Kadin Isçiler Büyük Kurultayi''nda konusacak.
- DYP Genel Baskani Mehmet Agar, parti genel merkezinde düzenlenecek Kadinlar Günü etkinligine katilacak.
- DSP Genel Baskani Zeki Sezer, partisince Yalova'da düzenlenen ''Kadin Söleni''ne katilacak.
-CHP Istanbul Il Kadin Kolu, Taksim Cumhuriyet Aniti'na çelenk birakacak.
-Atatürk'ün annesi Zübeyde Hanim için Izmir Karsiyaka'daki kabri basinda ve
Cumhuriyet Meydani'nda tören düzenlenecek.
-Bakirköy'de yaptirilan Zübeyde Hanim büstü açilacak.
- Disisleri Mensuplari Esleri Dayanisma Dernegi onursal baskani Hayrünnisa Gül himayesinde Dünya Kadinlar Günü dolayisiyla Devlet Konukevi'nde aksam yemegi düzenlenecek.
- Dünya kadinlar günü dolayisiyla yurt çapinda çesitli etkinlikler düzenlenecek.
2-Cumhurbaskani Ahmet Necdet Sezer, Genelkurmay Baskani Orgeneral Yasar Büyükanit'i Çankaya Köskü'nde kabul edecek.
- Katar Basbakan Birinci Yardimcisi ve Disisleri Bakani Seyh Hamad Bin Jassim Bin Jabr Al-Thani ve beraberindeki heyet de Cumhurbaskani Sezer tarafindan Çankaya Köskü'nde kabul edilecek.
3- Tüsiad heyetinin Ankara temaslari...
- TBMM Baskani Bülent Arinç, TÜSIAD Yönetim Kurulu Baskani Arzuhan Yalçindag ve yönetim kurulu üyelerini kabul edecek. Tüsiad heyeti, Çevre ve Orman Bakani Osman Pepe tarafindan da kabul edilecek. 4-Basbakan Recep Tayyip Erdogan, Nevsehir'de TOKI'nin anahtar teslimi ve toplu açilis törenine katilacak. ………………………

Bülten

Haber ajanslarinin bültenleri genellikle bazi basliklar altinda toplanir. Çogunlukla ilk sayfada haber ajansinin adi, amblemi, adresi, telefon ve faks numaralarinin yer aldigi bir baslik bulunur. Bu baslik dikkati çekmek amaciyla renkli de olabilir. Bundan sonra söz konusu bülten hangi konulari kapsiyorsa ayri baslik altinda verilir. Bu basliklar, “Iç Haberler”, “Dis Haberler”, “Spor Haberleri”, “Ekonomi Haberleri”, “Kültür-Sanat Haberleri”, “Parlamento Haberleri” biçiminde siralanabilir. Günümüzdeki uygulama, haber bültenlerini çok özel ayrimlarin disinda fazla özellestirmemek ve haberlere kod vererek, “genel bülten” adi altinda yayinlanmaktadir. Ayrica, ekonomi haberleri için “eko”, dis haberler için “dis”, iç haberler için “iç” gibi kisaltmalar kullanilmaktadir.

Sira Numaralari

Haber bültenlerinin sayfalarina, birinciden baslayarak sirayla numara verilir. Bu uygulama, o günün bülteninin yayini sona erinceye kadar sürer. Ayrica bülten sayfalarinda yer alan haberlere de sirayla birer numara verilir. Bunun amaci, hangi numarali haberin hangi sayfada yer aldiginin kolayca anlasilmasini saglamaktir. Herhangi bir haberle ilgili düzeltme ya da ek yapilmasi gerekiyorsa, verilen bu numaralar söz konusu haberlerin kolayca bulunmasini saglar.

3.1.1. Haber Yazim Formati

Haber ajanslarinin haber formatlari tarih ve saatlerin yazim yerleri gibi küçük farkliliklar gösterse de genel olarak birbirine benzer

Basliklar

Birinci baslik haber hakkinda ilk bilgiyi verir. Haber indeksinde aboneye tarama kolayligi saglayacak sekilde, kisa ve öz olarak hazirlanmalidir. Ilk baslik, o haberi bir anlamda tanimlayacak özellikte olmalidir, eger haber önem sirasina göre baska haber basliklarini da gerektiriyorsa alt basliklarla desteklenir. Ilk baslik tek satirla sinirlandirilmalidir. Varsa alt basliklar haberin özünü çarpici biçimde aktararak, baslik kriterlerine uygun olmalidir. Haberlere çok uzun basliklar atilmamali, basligin haberin okunmasini saglamasina ve içerigini sunmasina dikkat edilmelidir. Basligin ayni zamanda haberin vitrini oldugu unutulmamalidir. Basliklar ne kadar ilgi çekici olursa haberin kullanilma sansi artar. Ancak, bunu yaparken sansasyondan, abartili ifadelerden ve yorumdan kaçinmak gerekir.
(Fotografli-Görüntülü-Grafikli)
Basliklardan sonra haberin fotograf, görüntü veya grafigi varsa bu unsurlar parantez
içinde yazilir. Böylece, abonelerin o haberle ilgili destek unsurlarini ögrenmesi saglanir. Bu
bilgilendirme, habere sayfada veya haber bülteninde ayrilacak yerin planlamasina yöneliktir.

Mahreç

Haberin nereden yazildigi ve ajansin mahreci ANKARA (A.A), ISTANBUL (ANKA) gibi haberin girisinden önce belirtilir.